Tweet
Sundara Kaanda - Sarga 66
Sundara Kaanda - Sarga 66
In this Sarga, Rāma, pressing the jewel against his bosom, cries bitterly. He recalls the moments of the wedding when she wore the jewel on her head, and with that, also his father and father-in-law. He asks Hanumān to repeat everything Seetā said in detail, again and again.
5.66.1 அ
5.66.1 ஆ
5.66.1 இ
5.66.1 ஈ
ஏவமுக்தோ ஹநுமதா
ராமோ தஸரதாத்மஜ: ।
தம் மணிம் ஹ்ருதயே க்ருத்வா
ப்ரருரோத ஸலக்ஷ்மண: ॥
ēvamuktō hanumatā
rāmō daṡarathātmajaḥ ।
taṃ maṇiṃ hṛdayē kṛtvā
prarurōda salakṣmaṇaḥ ॥
Thus told by Hanumān,
Rāma, the son of Daṡaratha,
pressed that jewel to his bosom and
cried bitterly, and so did Lakshmaṇa.
5.66.2 அ
5.66.2 ஆ
5.66.2 இ
5.66.2 ஈ
தம் து த்ருஷ்ட்வா மணிஸ்ரேஷ்டம்
ராகவஸ்ஸோககர்ஸித: ।
நேத்ராப்யாமஸ்ருபூர்ணாப்யாம்
ஸுக்ரீவமிதமப்ரவீத் ॥
taṃ tu dṛṣṭvā maṇiṡrēṣṭham
rāghavaṡṡōkakarṡitaḥ ।
nētrābhyāmaṡrupūrṇābhyām
sugrīvamidamabravīt ॥
Seeing that gem of a jewel and worn out by grief,
his eyes filled with tears, he said this to Sugreeva:
5.66.3 அ
5.66.3 ஆ
5.66.3 இ
5.66.3 ஈ
யதைவ தேநுஸ்ஸ்ரவதி
ஸ்நேஹாத்வத்ஸஸ்ய வத்ஸலா ।
ததா மமாபி ஹ்ருதயம்
மணிரத்நஸ்ய தர்ஸநாத் ॥
yathaiva dhēnussravati
snēhādvatsasya vatsalā ।
tathā mamāpi hṛdayam
maṇiratnasya darṡanāt ॥
My heart melts away seeing this gem of a jewel,
like an affectionate cow, doting its calf, does.
5.66.4 அ
5.66.4 ஆ
5.66.4 இ
5.66.4 ஈ
மணிரத்நமிதம் தத்தம்
வைதேஹ்யாஸ்ஸ்வஸுரேண மே ।
வதூகாலே யதாபத்தம்
அதிகம் மூர்த்நி ஸோபதே ॥
maṇiratnamidaṃ dattam
vaidēhyāṡṡvaṡurēṇa mē ।
vadhūkālē yathābaddham
adhikaṃ mūrdhni ṡōbhatē ॥
It was given to Vaidēhi by my father-in-law
on the occasion of her wedding, when,
being fixed on her head it shone all the more.
5.66.5 அ
5.66.5 ஆ
5.66.5 இ
5.66.5 ஈ
அயம் ஹி ஜலஸம்பூதோ
மணிஸ்ஸஜ்ஜநபூஜித: ।
யஜ்ஞே பரமதுஷ்டேந
தத்தஸ்ஸக்ரேண தீமதா ॥
ayaṃ hi jalasambhūtō
maṇissajjanapūjitaḥ ।
yajñē paramatuṣṭēna
dattaṡṡakrēṇa dhīmatā ॥
This jewel, which emerged from
the depths of the ocean,
esteemed by all good men,
was a gift from the sagacious Ṡakra
who was pleased by a Yajña.
5.66.6 அ
5.66.6 ஆ
5.66.6 இ
5.66.6 ஈ
இமம் த்ருஷ்ட்வா மணிஸ்ரேஷ்டம்
யதா தாதஸ்ய தர்ஸநம் ।
அத்யாஸ்ம்யவகதஸ்ஸௌம்ய
வைதேஹஸ்ய ததா விபோ: ॥
imaṃ dṛṣṭvā maṇiṡrēṣṭham
yathā tātasya darṡanam ।
adyāsmyavagatassaumya
vaidēhasya tathā vibhōḥ ॥
My dear! My lord! Seeing this excellent jewel,
I feel, as if I am seeing my father and Vaidēhi.
5.66.7 அ
5.66.7 ஆ
5.66.7 இ
5.66.7 ஈ
அயம் ஹி ஸோபதே தஸ்யா:
ப்ரியாயா மூர்த்நி மே மணி: ।
அஸ்யாத்ய தர்ஸநேநாஹம்
ப்ராப்தாம் தாமிவ சிந்தயே ॥
ayaṃ hi ṡōbhatē tasyāḥ
priyāyā mūrdhni mē maṇiḥ ।
asyādya darṡanēnāham
prāptāṃ tāmiva cintayē ॥
This jewel used to shine,
adorned on the head of my beloved.
Seeing this, I feel as if she herself is here.
5.66.8 அ
5.66.8 ஆ
5.66.8 இ
5.66.8 ஈ
கிமாஹ ஸீதா வைதேஹீ
ப்ரூஹி ஸௌம்ய புந: புந: ।
ஸோகாக்நிநா தஹ்யமாநம்
ஸிஞ்சமாம் வாக்யவாரிணா ॥
kimāha sītā vaidēhī
brūhi saumya punaḥ punaḥ ।
ṡōkāgninā dahyamānaṃ
siñcamāṃ vākyavāriṇā ॥
My dear, repeat to me, again and again,
what Seetā, the princess of Vidēha, said!
Please drench me, who is burnt by grief,
with the showers of (her) words!
5.66.9 அ
5.66.9 ஆ
5.66.9 இ
5.66.9 ஈ
இதஸ்து கிம் து:கதரம்
யதிமம் வாரிஸம்பவம் ।
மணிம் பஸ்யாமி ஸௌமித்ரே
வைதேஹீமாகதாம் விநா ॥
itastu kiṃ duḥkhataram
yadimaṃ vārisambhavam ।
maṇiṃ paṡyāmi saumitrē
vaidēhīmāgatāṃ vinā ॥
What greater grief could there be, O Sowmitri,
than seeing this jewel found in the sea
coming to me without Vaidēhi?
5.66.10 அ
5.66.10 ஆ
5.66.10 இ
5.66.10 ஈ
சிரம் ஜீவதி வைதேஹீ
யதி மாஸம் தரிஷ்யதி ।
க்ஷணம் ஸௌம்ய ந ஜீவேயம்
விநா தாமஸிதேக்ஷணாம் ॥
ciraṃ jīvati vaidēhī
yadi māsaṃ dhariṣyati ।
kṣaṇaṃ saumya na jīvēyam
vinā tāmasitēkṣaṇām ॥
If Vaidēhi can live for a month,
it is like living forever;
as for me, I cannot live even for a moment,
my dear, without her, the black-eyed one!
5.66.11 அ
5.66.11 ஆ
5.66.11 இ
5.66.11 ஈ
நய மாமபி தம் தேஸம்
யத்ர த்ருஷ்டா மம ப்ரியா ।
ந திஷ்டேயம் க்ஷணமபி
ப்ரவ்ருத்திமுபலப்ய ச ॥
naya māmapi taṃ dēṡam
yatra dṛṣṭā mama priyā ।
na tiṣṭhēyaṃ kṣaṇamapi
pravṛttimupalabhya ca ॥
Take me also to that place
where you have seen my beloved!
I cannot stay here even for a moment,
having known her whereabouts!
5.66.12 அ
5.66.12 ஆ
5.66.12 இ
5.66.12 ஈ
கதம் ஸா மம ஸுஸ்ரோணீ
பீருபீருஸ்ஸதீ ஸதா ।
பயாவஹாநாம் கோராணாம்
மத்யே திஷ்டதி ரக்ஷஸாம் ॥
kathaṃ sā mama suṡrōṇī
bhīrubhīrussatī sadā ।
bhayāvahānāṃ ghōrāṇām
madhyē tiṣṭhati rakṣasām ॥
How is my wife, of lovely Kaṭee,
who is timid always and about everything,
able to survive, staying in the
midst of horrid and fearsome Rākshasas!
5.66.13 அ
5.66.13 ஆ
5.66.13 இ
5.66.13 ஈ
ஸாரதஸ்திமிரோந்முக்தோ
நூநம் சந்த்ர இவாம்புதை: ।
ஆவ்ருதோ வதநம் தஸ்யா
ந விராஜதி ஸாம்ப்ரதம் ॥
ṡāradastimirōnmuktō
nūnaṃ candra ivāṃbudaiḥ ।
āvṛtō vadanaṃ tasyā
na virājati sāmpratam ॥
Her face must certainly be lackluster now
like the cloud-covered bright moon
of the post-monsoon season.
5.66.14 அ
5.66.14 ஆ
5.66.14 இ
5.66.14 ஈ
கிமாஹ ஸீதா ஹநுமந்
தத்த்வத: கதயாத்ய மே ।
ஏதேந கலு ஜீவிஷ்யே
பேஷஜேநாதுரோ யதா ॥
kimāha sītā hanuman
tattvataḥ kathayādya mē ।
ētēna khalu jīviṣyē
bhēṣajēnāturō yathā ॥
Tell me now, O Hanumān, what
Seetā said, in complete detail!
I will be able to hang on to my life hearing them,
like a patient does with the help of medicine.
5.66.15 அ
5.66.15 ஆ
5.66.15 இ
5.66.15 ஈ
மதுரா மதுராலாபா
கிமாஹ மம பாமிநீ ।
மத்விஹீநா வராரோஹா
ஹநுமந் கதயஸ்வ மே ॥
madhurā madhurālāpā
kimāha mama bhāminī ।
madvihīnā varārōhā
hanuman kathayasva mē ॥
Tell me, O Hanumān, what that
lovely woman of lovely Kaṭee,
gentle in nature and sweet in speech,
said, managing to live without me!
இத்யார்ஷே வால்மீகீயே
ஸ்ரீமத்ராமாயணே ஆதிகாவ்யே
ஸுந்தரகாண்டே ஷட்ஷஷ்டிதமஸ்ஸர்க:॥
ityārṣē vālmīkīyē
ṡrīmadrāmāyaṇē ādikāvyē
sundarakāṇḍē ṣaṭṣaṣṭitamassargaḥ॥
Thus concludes the sixty sixth Sarga
in Sundara Kāṇḍa of the glorious Rāmāyaṇa,
the first ever poem of humankind,
composed by Maharshi Vālmeeki.
You have completed reading 14179 Ṡlōkas out of ~24,000 Ṡlōkas of Vālmeeki Rāmāyaṇa.
Meaning, notes and commentary by: Krishna Sharma
Sundara Kaanda - Sarga 66
In this Sarga, Rāma, pressing the jewel against his bosom, cries bitterly. He recalls the moments of the wedding when she wore the jewel on her head, and with that, also his father and father-in-law. He asks Hanumān to repeat everything Seetā said in detail, again and again.
5.66.1 அ
5.66.1 ஆ
5.66.1 இ
5.66.1 ஈ
ஏவமுக்தோ ஹநுமதா
ராமோ தஸரதாத்மஜ: ।
தம் மணிம் ஹ்ருதயே க்ருத்வா
ப்ரருரோத ஸலக்ஷ்மண: ॥
ēvamuktō hanumatā
rāmō daṡarathātmajaḥ ।
taṃ maṇiṃ hṛdayē kṛtvā
prarurōda salakṣmaṇaḥ ॥
Thus told by Hanumān,
Rāma, the son of Daṡaratha,
pressed that jewel to his bosom and
cried bitterly, and so did Lakshmaṇa.
5.66.2 அ
5.66.2 ஆ
5.66.2 இ
5.66.2 ஈ
தம் து த்ருஷ்ட்வா மணிஸ்ரேஷ்டம்
ராகவஸ்ஸோககர்ஸித: ।
நேத்ராப்யாமஸ்ருபூர்ணாப்யாம்
ஸுக்ரீவமிதமப்ரவீத் ॥
taṃ tu dṛṣṭvā maṇiṡrēṣṭham
rāghavaṡṡōkakarṡitaḥ ।
nētrābhyāmaṡrupūrṇābhyām
sugrīvamidamabravīt ॥
Seeing that gem of a jewel and worn out by grief,
his eyes filled with tears, he said this to Sugreeva:
5.66.3 அ
5.66.3 ஆ
5.66.3 இ
5.66.3 ஈ
யதைவ தேநுஸ்ஸ்ரவதி
ஸ்நேஹாத்வத்ஸஸ்ய வத்ஸலா ।
ததா மமாபி ஹ்ருதயம்
மணிரத்நஸ்ய தர்ஸநாத் ॥
yathaiva dhēnussravati
snēhādvatsasya vatsalā ।
tathā mamāpi hṛdayam
maṇiratnasya darṡanāt ॥
My heart melts away seeing this gem of a jewel,
like an affectionate cow, doting its calf, does.
5.66.4 அ
5.66.4 ஆ
5.66.4 இ
5.66.4 ஈ
மணிரத்நமிதம் தத்தம்
வைதேஹ்யாஸ்ஸ்வஸுரேண மே ।
வதூகாலே யதாபத்தம்
அதிகம் மூர்த்நி ஸோபதே ॥
maṇiratnamidaṃ dattam
vaidēhyāṡṡvaṡurēṇa mē ।
vadhūkālē yathābaddham
adhikaṃ mūrdhni ṡōbhatē ॥
It was given to Vaidēhi by my father-in-law
on the occasion of her wedding, when,
being fixed on her head it shone all the more.
5.66.5 அ
5.66.5 ஆ
5.66.5 இ
5.66.5 ஈ
அயம் ஹி ஜலஸம்பூதோ
மணிஸ்ஸஜ்ஜநபூஜித: ।
யஜ்ஞே பரமதுஷ்டேந
தத்தஸ்ஸக்ரேண தீமதா ॥
ayaṃ hi jalasambhūtō
maṇissajjanapūjitaḥ ।
yajñē paramatuṣṭēna
dattaṡṡakrēṇa dhīmatā ॥
This jewel, which emerged from
the depths of the ocean,
esteemed by all good men,
was a gift from the sagacious Ṡakra
who was pleased by a Yajña.
5.66.6 அ
5.66.6 ஆ
5.66.6 இ
5.66.6 ஈ
இமம் த்ருஷ்ட்வா மணிஸ்ரேஷ்டம்
யதா தாதஸ்ய தர்ஸநம் ।
அத்யாஸ்ம்யவகதஸ்ஸௌம்ய
வைதேஹஸ்ய ததா விபோ: ॥
imaṃ dṛṣṭvā maṇiṡrēṣṭham
yathā tātasya darṡanam ।
adyāsmyavagatassaumya
vaidēhasya tathā vibhōḥ ॥
My dear! My lord! Seeing this excellent jewel,
I feel, as if I am seeing my father and Vaidēhi.
5.66.7 அ
5.66.7 ஆ
5.66.7 இ
5.66.7 ஈ
அயம் ஹி ஸோபதே தஸ்யா:
ப்ரியாயா மூர்த்நி மே மணி: ।
அஸ்யாத்ய தர்ஸநேநாஹம்
ப்ராப்தாம் தாமிவ சிந்தயே ॥
ayaṃ hi ṡōbhatē tasyāḥ
priyāyā mūrdhni mē maṇiḥ ।
asyādya darṡanēnāham
prāptāṃ tāmiva cintayē ॥
This jewel used to shine,
adorned on the head of my beloved.
Seeing this, I feel as if she herself is here.
5.66.8 அ
5.66.8 ஆ
5.66.8 இ
5.66.8 ஈ
கிமாஹ ஸீதா வைதேஹீ
ப்ரூஹி ஸௌம்ய புந: புந: ।
ஸோகாக்நிநா தஹ்யமாநம்
ஸிஞ்சமாம் வாக்யவாரிணா ॥
kimāha sītā vaidēhī
brūhi saumya punaḥ punaḥ ।
ṡōkāgninā dahyamānaṃ
siñcamāṃ vākyavāriṇā ॥
My dear, repeat to me, again and again,
what Seetā, the princess of Vidēha, said!
Please drench me, who is burnt by grief,
with the showers of (her) words!
5.66.9 அ
5.66.9 ஆ
5.66.9 இ
5.66.9 ஈ
இதஸ்து கிம் து:கதரம்
யதிமம் வாரிஸம்பவம் ।
மணிம் பஸ்யாமி ஸௌமித்ரே
வைதேஹீமாகதாம் விநா ॥
itastu kiṃ duḥkhataram
yadimaṃ vārisambhavam ।
maṇiṃ paṡyāmi saumitrē
vaidēhīmāgatāṃ vinā ॥
What greater grief could there be, O Sowmitri,
than seeing this jewel found in the sea
coming to me without Vaidēhi?
5.66.10 அ
5.66.10 ஆ
5.66.10 இ
5.66.10 ஈ
சிரம் ஜீவதி வைதேஹீ
யதி மாஸம் தரிஷ்யதி ।
க்ஷணம் ஸௌம்ய ந ஜீவேயம்
விநா தாமஸிதேக்ஷணாம் ॥
ciraṃ jīvati vaidēhī
yadi māsaṃ dhariṣyati ।
kṣaṇaṃ saumya na jīvēyam
vinā tāmasitēkṣaṇām ॥
If Vaidēhi can live for a month,
it is like living forever;
as for me, I cannot live even for a moment,
my dear, without her, the black-eyed one!
5.66.11 அ
5.66.11 ஆ
5.66.11 இ
5.66.11 ஈ
நய மாமபி தம் தேஸம்
யத்ர த்ருஷ்டா மம ப்ரியா ।
ந திஷ்டேயம் க்ஷணமபி
ப்ரவ்ருத்திமுபலப்ய ச ॥
naya māmapi taṃ dēṡam
yatra dṛṣṭā mama priyā ।
na tiṣṭhēyaṃ kṣaṇamapi
pravṛttimupalabhya ca ॥
Take me also to that place
where you have seen my beloved!
I cannot stay here even for a moment,
having known her whereabouts!
5.66.12 அ
5.66.12 ஆ
5.66.12 இ
5.66.12 ஈ
கதம் ஸா மம ஸுஸ்ரோணீ
பீருபீருஸ்ஸதீ ஸதா ।
பயாவஹாநாம் கோராணாம்
மத்யே திஷ்டதி ரக்ஷஸாம் ॥
kathaṃ sā mama suṡrōṇī
bhīrubhīrussatī sadā ।
bhayāvahānāṃ ghōrāṇām
madhyē tiṣṭhati rakṣasām ॥
How is my wife, of lovely Kaṭee,
who is timid always and about everything,
able to survive, staying in the
midst of horrid and fearsome Rākshasas!
5.66.13 அ
5.66.13 ஆ
5.66.13 இ
5.66.13 ஈ
ஸாரதஸ்திமிரோந்முக்தோ
நூநம் சந்த்ர இவாம்புதை: ।
ஆவ்ருதோ வதநம் தஸ்யா
ந விராஜதி ஸாம்ப்ரதம் ॥
ṡāradastimirōnmuktō
nūnaṃ candra ivāṃbudaiḥ ।
āvṛtō vadanaṃ tasyā
na virājati sāmpratam ॥
Her face must certainly be lackluster now
like the cloud-covered bright moon
of the post-monsoon season.
5.66.14 அ
5.66.14 ஆ
5.66.14 இ
5.66.14 ஈ
கிமாஹ ஸீதா ஹநுமந்
தத்த்வத: கதயாத்ய மே ।
ஏதேந கலு ஜீவிஷ்யே
பேஷஜேநாதுரோ யதா ॥
kimāha sītā hanuman
tattvataḥ kathayādya mē ।
ētēna khalu jīviṣyē
bhēṣajēnāturō yathā ॥
Tell me now, O Hanumān, what
Seetā said, in complete detail!
I will be able to hang on to my life hearing them,
like a patient does with the help of medicine.
5.66.15 அ
5.66.15 ஆ
5.66.15 இ
5.66.15 ஈ
மதுரா மதுராலாபா
கிமாஹ மம பாமிநீ ।
மத்விஹீநா வராரோஹா
ஹநுமந் கதயஸ்வ மே ॥
madhurā madhurālāpā
kimāha mama bhāminī ।
madvihīnā varārōhā
hanuman kathayasva mē ॥
Tell me, O Hanumān, what that
lovely woman of lovely Kaṭee,
gentle in nature and sweet in speech,
said, managing to live without me!
இத்யார்ஷே வால்மீகீயே
ஸ்ரீமத்ராமாயணே ஆதிகாவ்யே
ஸுந்தரகாண்டே ஷட்ஷஷ்டிதமஸ்ஸர்க:॥
ityārṣē vālmīkīyē
ṡrīmadrāmāyaṇē ādikāvyē
sundarakāṇḍē ṣaṭṣaṣṭitamassargaḥ॥
Thus concludes the sixty sixth Sarga
in Sundara Kāṇḍa of the glorious Rāmāyaṇa,
the first ever poem of humankind,
composed by Maharshi Vālmeeki.
You have completed reading 14179 Ṡlōkas out of ~24,000 Ṡlōkas of Vālmeeki Rāmāyaṇa.
Meaning, notes and commentary by: Krishna Sharma