Tweet
Kishkindha Kaanda - Sarga 49
In this Sarga, Aṅgada cheers up the Vānaras who became tired and felt dejected, asserting that there is no other formula for success than to get over the feeling of hopelessness and to deploy their skills. He reminds them of how annoyed and ruthless Sugreeva could be if they failed in their search. Gandhamādana agrees with Aṅgada. All the Vānaras search the mountain up and down again. After resting for a while, they start the search again in the southerly direction.
4.49.1 அதாங்கதஸ்ததா ஸர்வாந்
வாநராநிதமப்ரவீத் ।
பரிஸ்ராந்தோ மஹாப்ராஜ்ஞ:
ஸமாஸ்வாஸ்ய ஸநைர்வச: ॥
athāṅgadastadā sarvān
vānarānidamabravīt ।
pariṡrāntō mahāprājñaḥ
samāṡvāsya ṡanairvacaḥ ॥
Then the great sagacious Aṅgada,
tired as he was, spoke gently,
cheering up all those Vānaras:
4.49.2-3 வநாநி கிரயோ நத்யோ
துர்காணி கஹநாநி ச ।
தர்யோ கிரிகுஹாஸ்சைவ
விசிதா ந: ஸமந்தத: ।
தத்ர தத்ர ஸஹாஸ்மாபி:
ஜாநகீ ந ச த்ருஸ்யதே ।
ததா ரக்ஷோபஹர்தா ச
ஸீதாயாஸ்சைவ துஷ்க்ருதீ ॥
vanāni girayō nadyō
durgāṇi gahanāni ca ।
daryō giriguhāṡcaiva
vicitā naḥ samantataḥ ।
tatra tatra sahāsmābhiḥ
jānakī na ca dṛṡyatē ।
tathā rakṣōpahartā ca
sītāyāṡcaiva duṣkṛtī ॥
We have, together, searched everywhere,
in the Vanas, in the hills, by the rivers,
in the inaccessible and impenetrable thickets,
in the hollows and in the mountain caves,
but have not found Jānaki or
the evil Rākshasa who had carried off Seetā.
4.49.4 காலஸ்ச நோ மஹாந்யாத:
ஸுக்ரீவஸ்சோக்ரஸாஸந: ।
தஸ்மாத்பவந்தஸ்ஸஹிதா
விசிந்வந்து ஸமந்தத: ॥
kālaṡca nō mahānyātaḥ
sugrīvaṡcōgraṡāsanaḥ ।
tasmādbhavantassahitā
vicinvantu samantataḥ ॥
A great deal of time has passed.
Sugreeva is very serious about
what he has commanded us to do.
So, all of you, joining together,
should search everywhere.
4.49.5 விஹாய தந்த்ரீம் ஸோகம் ச
நித்ராம் சைவ ஸமுத்திதாம் ।
விசிநுத்வம் யதா ஸீதாம்
பஸ்யாமோ ஜநகாத்மஜாம் ॥
vihāya tandrīṃ ṡōkaṃ ca
nidrāṃ caiva samutthitām ।
vicinudhvaṃ yathā sītām
paṡyāmō janakātmajām ॥
Give up this weariness, sadness and
drowsiness that is taking over you.
Let us search and find Seetā, Janaka’s daughter.
4.49.6 அநிர்வேதம் ச தாக்ஷ்யம் ச
மநஸஸ்சாபராஜய: ।
கார்யஸித்திகராண்யாஹு:
தஸ்மாதேதத்ப்ரவீம்யஹம் ॥
anirvēdaṃ ca dākṣyaṃ ca
manasaṡcāparājayaḥ ।
kāryasiddhikarāṇyāhuḥ
tasmādētadbravīmyaham ॥
Not caving in to hopelessness,
not letting the mind accept defeat and
being skillful in execution are
said to be the secrets of success
and that is why I say this.
4.49.7 அத்யாபீதம் வநம் துர்கம்
விசிந்வந்து வநௌகஸ: ।
கேதம் த்யக்த்வா புநஸ்ஸர்வை:
வநமேதத்விசீயதாம் ॥
adyāpīdaṃ vanaṃ durgam
vicinvantu vanaukasaḥ ।
khēdaṃ tyaktvā punassarvaiḥ
vanamētadvicīyatām ॥
All of you, Vana dwellers,
give up your gloom and search again
this tangled wilderness today.
4.49.8 அவஸ்யம் குர்வதாம் தஸ்ய
த்ருஸ்யதே கர்மண: பலம் ।
பரம் நிர்வேதமாகம்ய
ந ஹி நோ மீலநம் க்ஷமம் ॥
avaṡyaṃ kurvatāṃ tasya
dṛṡyatē karmaṇaḥ phalam ।
paraṃ nirvēdamāgamya
na hi nō mīlanaṃ kṣamam ॥
Those who work will certainly
realize the fruits of their labor.
On the other hand, if we let ourselves
succumb to hopelessness, we will
find it difficult to even close our eyes.
4.49.9 ஸுக்ரீவ: க்ரோதநோ ராஜா
தீக்ஷ்ணதண்டஸ்ச வாநரா: ।
பேதவ்யம் தஸ்ய ஸததம்
ராமஸ்ய ச மஹாத்மந: ॥
sugrīvaḥ krōdhanō rājā
tīkṣṇadaṇḍaṡca vānarāḥ ।
bhētavyaṃ tasya satatam
rāmasya ca mahātmanaḥ ॥
Sugreeva can easily get irate
and he is ruthless in punishing.
We should always be wary of him and the Mahātma Rāma.
4.49.10 ஹிதார்தமேததுக்தம் வ:
க்ரியதாம் யதி ரோசதே ।
உச்யதாம் ஹி க்ஷமம் யத்தத்
ஸர்வேஷாமேவ வாநரா: ॥
hitārthamētaduktaṃ vaḥ
kriyatāṃ yadi rōcatē ।
ucyatāṃ hi kṣamaṃ yattat
sarvēṣāmēva vānarāḥ ॥
O Vānaras! I say this for your own good;
do accordingly, if it appeals to you
or tell me whatever else is right for us to do!
4.49.11 அங்கதஸ்ய வசஸ்ஸ்ருத்வா
வசநம் கந்தமாதந: ।
உவாசாऽவ்யக்தயா வாசா
பிபாஸாஸ்ரமகிந்நயா ॥
aṅgadasya vacaṡṡrutvā
vacanaṃ gandhamādanaḥ ।
uvācā'vyaktayā vācā
pipāsāṡramakhinnayā ॥
Hearing those words of Aṅgada,
Gandhamādana responded in a voice
that became indistinct as he suffered
from thirst and weariness:
4.49.12 ஸத்ருஸம் கலு வோ வாக்யம்
அங்கதோ யதுவாச ஹ ।
ஹிதம் சைவாநுகூலம் ச
க்ரியதாமஸ்ய பாஷிதம் ॥
sadṛṡaṃ khalu vō vākyam
aṅgadō yaduvāca ha ।
hitaṃ caivānukūlaṃ ca
kriyatāmasya bhāṣitam ॥
Whatever Aṅgada said should
certainly be acceptable to you.
His advice, practical and valuable, should be followed.
4.49.13 புநர்மார்காமஹே ஸைலாந்
கந்தராம்ஸ்ச ஸிலஸ்ததா ।
காநநாநி ச ஸூந்யாநி
கிரிப்ரஸ்ரவணாநி ச ॥
punarmārgāmahē ṡailān
kandarāṃṡca ṡilastathā ।
kānanāni ca ṡūnyāni
giriprasravaṇāni ca ॥
Let us search again among the hills,
the hollows, the boulders, the forests,
the mountains, the streams and the desolate places.
4.49.14 யதோத்திஷ்டாநி ஸர்வாணி
ஸுக்ரீவேண மஹாத்மநா ।
விசிந்வந்து வநம் ஸர்வே
கிரிதுர்காணி ஸர்வஸ: ॥
yathōddiṣṭāni sarvāṇi
sugrīvēṇa mahātmanā ।
vicinvantu vanaṃ sarvē
giridurgāṇi sarvaṡaḥ ॥
All of you should join together and search
the Vana and the thickets on the mountains
as have been instructed by Mahātma Sugreeva.
4.49.15 ததஸ்ஸமுத்தாய புந:
வாநராஸ்தே மஹாபலா: ।
விந்த்யகாநநஸங்கீர்ணாம்
விசேருர்தக்ஷிணாம் திஸம் ॥
tatassamutthāya punaḥ
vānarāstē mahābalāḥ ।
vindhyakānanasaṅkīrṇām
vicērurdakṣiṇāṃ diṡam ॥
Thereupon, those mighty strong Vānaras
got up and searched again in the southerly direction,
where lay the thick wilderness of the Vindhyas.
4.49.16-17 தே ஸாரதாப்ரப்ரதிமம்
ஸ்ரீமத்ரஜதபர்வதம் ।
ஸ்ருங்கவந்தம் தரீவந்தம்
அதிருஹ்ய ச வாநரா: ।
தத்ர லோத்ரவநம் ரம்யம்
ஸப்தபர்ணவநாநி ச ।
விசிந்வம்தோ ஹரிவரா:
ஸீதாதர்ஸநகாங்க்ஷிண: ॥
tē ṡāradābhrapratimam
ṡrīmadrajataparvatam ।
ṡṛṅgavantaṃ darīvantam
adhiruhya ca vānarāḥ ।
tatra lōdhravanaṃ ramyam
saptaparṇavanāni ca ।
vicinvaṃtō harivarāḥ
sītādarṡanakāṅkṣiṇaḥ ॥
Ascending that gorgeous Silver Mountain
which was majestic like a post-monsoon cloud
with its many peaks and hollows,
the Vānaras, eager to find Seetā,
searched the beautiful Vanas
of Lōdhra and Saptaparṇa on it.
4.49.18 தஸ்யாக்ரமதிரூடாஸ்தே
ஸ்ராந்தா விபுலவிக்ரமா: ।
ந பஸ்யந்தி ஸ்ம வைதேஹீம்
ராமஸ்ய மஹிஷீம் ப்ரியாம் ॥
tasyāgramadhirūḍhāstē
ṡrāntā vipulavikramāḥ ।
na paṡyanti sma vaidēhīm
rāmasya mahiṣīṃ priyām ॥
They, of as great prowess as they were,
became tired by the time they
climbed to the top of the mountain.
They could not find Vaidēhi,
the beloved queen of Rāma.
4.49.19 தே து த்ருஷ்டிகதம் த்ருஷ்ட்வா
தம் ஸைலம் பஹுகந்தரம் ।
அவாரோஹந்த ஹரயோ
வீக்ஷமாணாஸ்ஸமந்தத: ॥
tē tu dṛṣṭigataṃ dṛṣṭvā
taṃ ṡailaṃ bahukandaram ।
avārōhanta harayō
vīkṣamāṇāssamantataḥ ॥
After looking through every place
on that mountain of many hollows
that caught their sight, the Vānaras
climbed down, looking everywhere.
4.49.20 அவருஹ்ய ததோ பூமிம்
ஸ்ராந்தா விகதசேதஸ: ।
ஸ்தித்வா முஹூர்தம் தத்ராத
வ்ருக்ஷமூலமுபாஸ்ரிதா: ॥
avaruhya tatō bhūmim
ṡrāntā vigatacētasaḥ ।
sthitvā muhūrtaṃ tatrātha
vṛkṣamūlamupāṡritāḥ ॥
As they climbed down to the ground,
they became tired and listless.
After resting there for a Muhūrta,
they assembled at the base of the trees.
4.49.21 தே முஹூர்தம் ஸமாஸ்வஸ்தா:
கிஞ்சித்பக்நபரிஸ்ரமா: ।
புநரேவோத்யதா: க்ருத்ஸ்நாம்
மார்கிதும் தக்ஷிணாம் திஸம் ॥
tē muhūrtaṃ samāṡvastāḥ
kiñcidbhagnapariṡramāḥ ।
punarēvōdyatāḥ kṛtsnām
mārgituṃ dakṣiṇāṃ diṡam ॥
Having rested for a Muhūrta
and shed some of their fatigue,
they started again to search the entire South.
4.49.22 ஹநுமத்ப்ரமுகாஸ்தே து
ப்ரஸ்திதா: ப்லவகர்ஷபா: ।
விந்த்யமேவாதித: க்ருத்வா
விசேருஸ்தே ஸமந்தத: ॥
hanumatpramukhāstē tu
prasthitāḥ plavagarṣabhāḥ ।
vindhyamēvāditaḥ kṛtvā
vicērustē samantataḥ ॥
Hanumān and the other great bulls among Vānaras
went on with their search everywhere,
with the Vindhyas as their starting point.
இத்யார்ஷே வால்மீகீயே
ஸ்ரீமத்ராமாயணே ஆதிகாவ்யே
கிஷ்கிந்தாகாண்டே ஏகோநபஞ்சாஸஸ்ஸர்க: ॥
ityārṣē vālmīkīyē
ṡrīmadrāmāyaṇē ādikāvyē
kiṣkindhākāṇḍē ēkōnapañcāṡassargaḥ ॥
Thus concludes the forty ninth Sarga
in Kishkindhā Kāṇḍa of the glorious Rāmāyaṇa,
the first ever poem of humankind,
composed by Maharshi Vālmeeki.
You have completed reading 10943 Ṡlōkas out of ~24,000 Ṡlōkas of Vālmeeki Rāmāyaṇa.
Meaning, notes and commentary by: Krishna Sharma.