Tweet
Kishkindha Kaanda - Sarga 24
It is widely agreed that this Sarga is not authentic. It is omitted in critical editions. Hence we do not bother to translate this Sarga.
To those who are curious, in this Sarga, Sugreeva repents about getting his brother killed and Tārā asks Rāma to kill her also, so that she can join her husband in the heaven.
4.24.1 தாம் சாஸ்ருவேகேந துராஸதேந
த்வபிப்லுதாம் ஸோகமஹார்ணவேந ।
பஸ்யம்ஸ்ததா வால்யநுஜஸ்தரஸ்வீ
ப்ராதுர்வதேநாப்ரதிமேந தேபே ॥
tāṃ cāṡruvēgēna durāsadēna
tvabhiplutāṃ ṡōkamahārṇavēna ।
paṡyaṃstadā vālyanujastarasvī
bhrāturvadhēnāpratimēna tēpē ॥
4.24.2 ஸ பாஷ்பபூர்ணேந முகேந வீக்ஷ்ய
க்ஷணேந நிர்விண்ணமநா மநஸ்வீ ।
ஜகாம ராமஸ்ய ஸநைஸ்ஸமீபம்
ப்ருத்யைர்வ்ருதஸம்பரிதூயமாந: ॥
sa bāṣpapūrṇēna mukhēna vīkṣya
kṣaṇēna nirviṇṇamanā manasvī ।
jagāma rāmasya ṡanaissamīpaṃ
bhṛtyairvṛtasamparidūyamānaḥ ॥
4.24.3 ஸ தம் ஸமாஸாத்ய க்ருஹீதசாப-
முதாத்தமாஸீவிஷதுல்யபாணம் ।
யஸஸ்விநம் லக்ஷணலக்ஷிதாங்க-
மவஸ்திதம் ராகவ மித்யுவாச ॥
sa taṃ samāsādya gṛhītacāpa-
mudāttamāṡīviṣatulyabāṇam ।
yaṡasvinaṃ lakṣaṇalakṣitāṅga-
mavasthitaṃ rāghava mityuvāca ॥
4.24.4 யதா ப்ரதிஜ்ஞாதமிதம் நரேந்த்ர
க்ருதம் த்வயா த்ருஷ்டபலம் ச கர்ம ।
மமாத்ய போகேஷு நரேந்த்ரபுத்ர
மநோ நிவ்ருத்தம் ஸஹஜீவிதேந ॥
yathā pratijñātamidaṃ narēndra
kṛtaṃ tvayā dṛṣṭaphalaṃ ca karma ।
mamādya bhōgēṣu narēndraputra
manō nivṛttaṃ sahajīvitēna ॥
4.24.5 அஸ்யாம் மஹிஷ்யாம் து ப்ருஸம் ருதந்த்யா
புரே ச விக்ரோஸதி து:கதப்தே ।
ஹதேऽக்ரஜே ஸம்ஸயிதேऽங்கதே ச
ந ராம ராஜ்யே ரமதே மநோ மே ॥
asyāṃ mahiṣyāṃ tu bhṛṡaṃ rudantyā
purē ca vikrōṡati duḥkhataptē ।
hatē'grajē saṃṡayitē'ṅgadē ca
na rāma rājyē ramatē manō mē ॥
4.24.6 க்ரோதாதமர்ஷாததிவிப்ரதர்ஷா-
த்ப்ராதுர்வதோ மேऽநுமத: புரஸ்தாத் ।
ஹதே த்விதாநீம் ஹரியூதபேऽஸ்மிந்
ஸுதீவ்ரமிக்ஷ்வாகுகுமார தப்ஸ்யே ॥
krōdhādamarṣādativipradharṣā-
dbhrāturvadhō mē'numataḥ purastāt ।
hatē tvidānīṃ hariyūthapē'smin
sutīvramikṣvākukumāra tapsyē ॥
4.24.7 ஸ்ரேயோऽத்ய மந்யே மம ஸைலமுக்யே
தஸ்மிந்நிவாஸஸ்சிரம்ருஸ்யமூகே ।
யதா ததா வர்தயதஸ்ஸ்வவ்ருத்த்யா
நேமம் நிஹத்ய த்ரிதிவஸ்ய லாப: ॥
ṡrēyō'dya manyē mama ṡailamukhyē
tasminnivāsaṡciramṛṡyamūkē ।
yathā tathā vartayatassvavṛttyā
nēmaṃ nihatya tridivasya lābhaḥ ॥
4.24.8 ந த்வாம் ஜிகாம்ஸாமி சரேதி யந்மா-
மயம் மஹாத்மா மதிமாநுவாச ।
தஸ்யைவ தத்ராம வசோऽநுரூப-
மிதம் புந: கர்ம ச மேऽநுரூபம் ॥
na tvāṃ jighāṃsāmi carēti yanmā-
mayaṃ mahātmā matimānuvāca ।
tasyaiva tadrāma vacō'nurūpa-
midaṃ punaḥ karma ca mē'nurūpam ॥
4.24.9 ப்ராதா கதம் நாம மஹாகுணஸ்ய
ப்ராதுர்வதம் ராகவ ரோசயேத ।
ராஜ்யஸ்ய து:கஸ்ய ச வீர ஸாரம்
விசிந்தயந்காமபுரஸ்க்ருதऽஸ்ஸந் ॥
bhrātā kathaṃ nāma mahāguṇasya
bhrāturvadhaṃ rāghava rōcayēta ।
rājyasya duḥkhasya ca vīra sāraṃ
vicintayankāmapuraskṛta'ssan ॥
4.24.10 வதோ ஹி மே மதோ நாஸீத்ஸ்வமாஹாத்ம்யாவ்யதிக்ரமாத் ।
மமாऽஸீத்புத்திதௌராத்ம்யாத்ப்ராணஹாரீ வ்யதிக்ரம: ॥
vadhō hi mē matō nāsītsvamāhātmyāvyatikramāt ।
mamā'sīdbuddhidaurātmyātprāṇahārī vyatikramaḥ ॥
4.24.11 த்ருமஸாகாவபக்நோऽஹம்
முஹுர்தம் பரிநிஷ்டநந் ।
ஸாந்த்வயித்வா த்வநேநோக்தோ
ந புந: கர்துமர்ஹஸி ॥
drumaṡākhāvabhagnō'ham
muhurtaṃ pariniṣṭanan ।
sāntvayitvā tvanēnōktō
na punaḥ kartumarhasi ॥
4.24.12 ப்ராத்ருத்வமார்யபாவஸ்ச
தர்மஸ்சாநேந ரக்ஷித: ।
மயா க்ரோதஸ்ச காமஸ்ச
கபித்வம் ச ப்ரதர்ஸிதம் ॥
bhrātṛtvamāryabhāvaṡca
dharmaṡcānēna rakṣitaḥ ।
mayā krōdhaṡca kāmaṡca
kapitvaṃ ca pradarṡitam ॥
4.24.13 அசிந்தநீயம் பரிவர்ஜநீய-
மநீப்ஸநீயம் ஸ்வநவேக்ஷணீயம் ।
ப்ராப்தோऽஸ்மி பாப்மாநமிமம் நரேந்த்ர
ப்ராதுர்வதாத்த்வாஷ்ட்ரவதாதிவேந்த்ர: ॥
acintanīyaṃ parivarjanīya-
manīpsanīyaṃ svanavēkṣaṇīyam ।
prāptō'smi pāpmānamimaṃ narēndra
bhrāturvadhāttvāṣṭravadhādivēndra: ॥
4.24.14 பாப்மாநமிந்த்ரஸ்ய மஹீ ஜலம் ச
வ்ருக்ஷாஸ்ச காமம் ஜக்ருஹு: ஸ்த்ரியஸ்ச ।
கோ நாம பாப்மாநமிமம் க்ஷமேத
ஸாகாம்ருகஸ்ய ப்ரதிபத்துமிச்சேத் ॥
pāpmānamindrasya mahī jalaṃ ca
vṛkṣāṡca kāmaṃ jagṛhuḥ striyaṡca ।
kō nāma pāpmānamimaṃ kṣamēta
ṡākhāmṛgasya pratipattumicchēt ॥
4.24.15 நார்ஹாமி ஸம்மாநமிமம் ப்ரஜாநாம்
ந யௌவராஜ்யம் குத ஏவ ராஜ்யம் ।
அதர்மயுக்தம் குலநாஸயுக்த-
மேவம்விதம் ராகவ கர்ம க்ருத்வா ॥
nārhāmi sammānamimaṃ prajānāṃ
na yauvarājyaṃ kuta ēva rājyam ।
adharmayuktaṃ kulanāṡayukta-
mēvaṃvidhaṃ rāghava karma kṛtvā ॥
4.24.16 பாபஸ்ய கர்தாऽஸ்மி விகர்ஹிதஸ்ய
க்ஷுத்ரஸ்ய லோகாபக்ருதஸ்ய சைவ ।
ஸோகோ மஹாந்மாமபிவர்ததேऽயம்
வ்ருஷ்டேர்யதா நிம்நமிவாம்புவேக: ॥
pāpasya kartā'smi vigarhitasya
kṣudrasya lōkāpakṛtasya caiva ।
ṡōkō mahānmāmabhivartatē'yaṃ
vṛṣṭēryathā nimnamivāmbuvēgaḥ ॥
4.24.17 ஸோதர்யகாதாபரகாத்ரவால:
ஸந்தாபஹஸ்தாக்ஷிஸிரோவிஷாண: ।
ஏநோமயோ மாமபிஹந்தி ஹஸ்தீ
த்ருப்தோ நதீகூலமிவ ப்ரவ்ருத்த: ॥
sōdaryaghātāparagātravālaḥ
santāpahastākṣiṡirōviṣāṇaḥ ।
ēnōmayō māmabhihanti hastī
dṛptō nadīkūlamiva pravṛddhaḥ ॥
4.24.18 அம்ஹோ பதேதம் ந்ருவராவிஷஹ்யம்
நிவர்ததே மே ஹ்ருதி ஸாதுவ்ருத்தம் ।
விவர்ணமக்நௌ பரிதப்யமாநம்
கிட்டம் யதா ராகவ ஜாதரூபம் ॥
aṃhō batēdaṃ nṛvarāviṣahyaṃ
nivartatē mē hṛdi sādhuvṛttam ।
vivarṇamagnau paritapyamānaṃ
kiṭṭaṃ yathā rāghava jātarūpam ॥
4.24.19 மஹாபலாநாம் ஹரியூதபாநா-
மிதம் குலம் ராகவ மந்நிமித்தம் ।
அஸ்யாங்கதப்யாபி ச ஸோகதாபா
தர்தஸ்திதப்ராணமிதீவ மந்யே ॥
mahābalānāṃ hariyūthapānā-
midaṃ kulaṃ rāghava mannimittam ।
asyāṅgadapyāpi ca ṡōkatāpā
dardhasthitaprāṇamitīva manyē ॥
4.24.20 ஸுதஸ்ஸுலப்யஸ்ஸுஜநஸ்ஸுவஸ்ய:
குதஸ்து புத்ரஸ்ஸத்ருஸோऽங்கதேந ।
ந சாபி வித்யேத ஸ வீர தேஸோ
யஸ்மிந்பவேத்ஸோதரஸந்நிகர்ஷ: ॥
sutassulabhyassujanassuvaṡyaḥ
kutastu putrassadṛṡō'ṅgadēna ।
na cāpi vidyēta sa vīra dēṡō
yasminbhavētsōdarasannikarṣaḥ ॥
4.24.21 யத்யங்கதோ வீரவரார்ஹ ஜீவேத்
ஜீவேச்ச மாதா பரிபாலநார்தம் ।
விநா து புத்ரம் பரிதாபதீநா
தாரா ந ஜீவேதிதி நிஸ்சிதம் மே ॥
yadyaṅgadō vīravarārha jīvēt
jīvēccha mātā paripālanārtham ।
vinā tu putraṃ paritāpadīnā
tārā na jīvēditi niṡcitaṃ mē ॥
4.24.22 ஸோऽஹம் ப்ரவேக்ஷ்யாம்யதிதீப்தமக்நிம்
ப்ராத்ரா ச புத்ரேண ச ஸக்யமிச்சந் ।
இமே விசேஷ்யந்தி ஹரிப்ரவீரா-
ஸ்ஸீதாம் நிதேஸே தவ வர்தமாநா: ॥
sō'haṃ pravēkṣyāmyatidīptamagniṃ
bhrātrā ca putrēṇa ca sakhyamicchan ।
imē vicēṣyanti haripravīrā-
ssītāṃ nidēṡē tava vartamānāḥ ॥
4.24.23 க்ருத்ஸ்நம் து தே ஸேத்ஸ்யதி கார்யமேத-
ந்மய்யப்ரதீதே மநுஜேந்த்ரபுத்ர
குலஸ்ய ஹந்தாரமஜீவநார்ஹம்
ராமாநுஜாநீஹி க்ருதாகஸம் மாம் ॥
kṛtsnaṃ tu tē sētsyati kāryamēta-
nmayyapratītē manujēndraputra
kulasya hantāramajīvanārhaṃ
rāmānujānīhi kṛtāgasaṃ mām ॥
4.24.24 இத்யேவமார்தஸ்ய ரகுப்ரவீர:
ஸ்ருத்வா வசோ வால்யநுஜஸ்ய தஸ்ய ।
ஸஞ்ஜாதபாஷ்ப: பரவீரஹந்தா
ராமோ முஹூர்தம் விமநா பபூவ ॥
ityēvamārtasya raghupravīraḥ
ṡrutvā vacō vālyanujasya tasya ।
sañjātabāṣpaḥ paravīrahantā
rāmō muhūrtaṃ vimanā babhūva ॥
4.24.25 தஸ்மிந் க்ஷணேऽபீக்ஷ்ணமவேக்ஷ்யமாண:
க்ஷிதிக்ஷமாவாந்புவநஸ்ய கோப்தா ।
ராமோ ருதந்தீம் வ்யஸநே நிமக்நாம்
ஸமுத்ஸுக: ஸோऽத ததர்ஸ தாராம் ॥
tasmin kṣaṇē'bhīkṣṇamavēkṣyamāṇaḥ
kṣitikṣamāvānbhuvanasya gōptā ।
rāmō rudantīṃ vyasanē nimagnāṃ
samutsukaḥ sō'tha dadarṡa tārām ॥
4.24.26 தாம் சாருநேத்ராம் கபிஸிம்ஹநாதாம்
பதிம் ஸமாஸ்லிஷ்ய ததா ஸயாநாம் ।
உத்தாபயாமாஸுரதீநஸத்த்வாம்
மந்த்ரிப்ரதாநா: கபிவீரபத்நீம் ॥
tāṃ cārunētrāṃ kapisiṃhanāthāṃ
patiṃ samāṡliṣya tadā ṡayānām ।
utthāpayāmāsuradīnasattvāṃ
mantripradhānāḥ kapivīrapatnīm ॥
4.24.27 ஸா விஸ்புரந்தீ பரிரப்யமாணா
பர்துஸ்ஸகாஸாதபநீயமாநா ।
ததர்ஸ ராமம் ஸரசாபபாணிம்
ஸ்வதேஜஸா ஸூர்யமிவ ஜ்வலந்தம் ॥
sā visphurantī parirabhyamāṇā
bhartussakāṡādapanīyamānā ।
dadarṡa rāmaṃ ṡaracāpapāṇiṃ
svatējasā sūryamiva jvalantam ॥
4.24.28 ஸுஸம்வ்ருதம் பார்திபலக்ஷணைஸ்ச
தம் சாருநேத்ரம் ம்ருகஸாபநேத்ரா ।
அத்ருஷ்டபூர்வம் புருஷப்ரதாந-
மயம் ஸ காகுத்ஸ்த இதி ப்ரஜஜ்ஞே ॥
susaṃvṛtaṃ pārthipalakṣaṇaiṡca
taṃ cārunētraṃ mṛgaṡābanētrā ।
adṛṣṭapūrvaṃ puruṣapradhāna-
mayaṃ sa kākutstha iti prajajñē ॥
4.24.29 தஸ்யேந்த்ரகல்பஸ்ய துராஸதஸ்ய
மஹாநுபாவஸ்ய ஸமீபமார்யா ।
ஆர்தாऽதிதூர்ணம் வ்யஸநாபிபந்நா
ஜகாம தாரா பரிவிஹ்வலந்தீ ॥
tasyēndrakalpasya durāsadasya
mahānubhāvasya samīpamāryā ।
ārtā'titūrṇaṃ vyasanābhipannā
jagāma tārā parivihvalantī ॥
4.24.30 ஸா தம் ஸமாஸாத்ய விஸுத்தஸத்த்வா
ஸோகேந ஸம்ப்ராந்தஸரீரபாவா ।
மநஸ்விநீ வாக்யமுவாச தாரா
ராமம் ரணோத்கர்ஷணலப்தலக்ஷம் ॥
sā taṃ samāsādya viṡuddhasattvā
ṡōkēna sambhrāntaṡarīrabhāvā ।
manasvinī vākyamuvāca tārā
rāmaṃ raṇōtkarṣaṇalabdhalakṣam ॥
4.24.31 த்வமப்ரமேயஸ்ச துராஸதஸ்ச
ஜிதேந்த்ரியஸ்சோத்தமதார்மிகஸ்ச ।
அக்ஷய்யகீர்திஸ்ச விசக்ஷணஸ்ச
க்ஷிதிக்ஷமாவாந்க்ஷதஜோபமாக்ஷ: ॥
tvamapramēyaṡca durāsadaṡca
jitēndriyaṡcōttamadhārmikaṡca ।
akṣayyakīrtiṡca vicakṣaṇaṡca
kṣitikṣamāvānkṣatajōpamākṣaḥ ॥
4.24.32 த்வமாத்தபாணாஸநபாணபாணி-
ர்மஹாபலஸ்ஸம்ஹநநோபபந்ந: ।
மநுஷ்யதேஹாப்யுதயம் விஹாய
திவ்யேந தேஹாப்யுதயேந யுக்த: ॥
tvamāttabāṇāsanabāṇapāṇi-
rmahābalassaṃhananōpapannaḥ ।
manuṣyadēhābhyudayaṃ vihāya
divyēna dēhābhyudayēna yuktaḥ ॥
4.24.33 யேநைக பாணேந ஹத: ப்ரியோ மே
தேநைவ மாம் த்வம் ஜஹி ஸாயகேந ।
ஹதா கமிஷ்யாமி ஸமீபமஸ்ய
ந மாம்ருதே ராம ரமேத வாலீ ॥
yēnaika bāṇēna hataḥ priyō mē
tēnaiva māṃ tvaṃ jahi sāyakēna ।
hatā gamiṣyāmi samīpamasya
na māmṛtē rāma ramēta vālī ॥
4.24.34 ஸ்வர்கேऽபி பத்மாமலபத்ரநேத்ர
ஸ்ஸமேத்ய ஸம்ப்ரேக்ஷ்ய ச மாமபஸ்யந் ।
ந ஹ்யேஷ உச்சாவசதாம்ரசூடா
விசித்ரவேஷாப்ஸரஸோऽபஜிஷ்யத் ॥
svargē'pi padmāmalapatranētra
ssamētya samprēkṣya ca māmapaṡyan ।
na hyēṣa uccāvacatāmracūḍā
vicitravēṣāpsarasō'bhajiṣyat ॥
4.24.35 ஸ்வர்கேऽபி ஸோகம் ச விவர்ணதாம் ச
மயா விநா ப்ராப்ப்யதி வீர வாலீ ।
ரம்யே நகேந்த்ரஸ்ய தடாவகாஸே
விதேஹகந்யாரஹிதோ யதா த்வம் ॥
svargē'pi ṡōkaṃ ca vivarṇatāṃ ca
mayā vinā prāppyati vīra vālī ।
ramyē nagēndrasya taṭāvakāṡē
vidēhakanyārahitō yathā tvam ॥
4.24.36 த்வம் வேத்த யாவத்வநிதாவிஹீந:
ப்ராப்நோதி து:கம் புருஷ: குமார: ।
தத்த்வம் ப்ரஜாநந் ஜஹி மாம் ந வாலீ
து:கம் மமாதர்ஸநஜம் பஜேத ॥
tvaṃ vēttha yāvadvanitāvihīnaḥ
prāpnōti duḥkhaṃ puruṣaḥ kumāraḥ ।
tattvaṃ prajānan jahi māṃ na vālī
duḥkhaṃ mamādarṡanajaṃ bhajēta ॥
4.24.37 யச்சாபி மந்யேத பவாந்மஹாத்மா
ஸ்த்ரீகாததோஷோ ந பவேத்து மஹ்யம் ।
ஆத்மேயமஸ்யேதி ச மாம் ஜஹி த்வம்
ந ஸ்த்ரீவதஸ்ஸ்யாந்மநுஜேந்த்ரபுத்ர ॥
yaccāpi manyēta bhavānmahātmā
strīghātadōṣō na bhavēttu mahyam ।
ātmēyamasyēti ca māṃ jahi tvaṃ
na strīvadhassyānmanujēndraputra ॥
4.24.38 ஸாஸ்த்ரப்ரயோகாத்விவிதாச்ச வேதா
தாத்மாஹ்யநந்ய: புருஷஸ்ய தாரா: ।
தாராப்ரதாநாந்நஹி தாநமந்ய-
த்ப்ரத்ருஸ்யதே ஜ்ஞாநவதாம் ஹி லோகே ॥
ṡāstraprayōgādvividhācca vēdā
dātmāhyananyaḥ puruṣasya dārāḥ ।
dārāpradānānnahi dānamanya-
tpradṛṡyatē jñānavatāṃ hi lōkē ॥
4.24.39 த்வம் சாபி மாம் தஸ்ய மம ப்ரியஸ்ய
ப்ரதாஸ்ய ஸே தர்மமவேக்ஷ்ய வீர
அநேந தாநேந ந லப்ஸ்யஸே த்வ-
மதர்மயோகம் மம வீர காதாத் ॥
tvaṃ cāpi māṃ tasya mama priyasya
pradāsya sē dharmamavēkṣya vīra
anēna dānēna na lapsyasē tva-
madharmayōgaṃ mama vīra ghātāt ॥
4.24.40 ஆர்தாமநாதாமபநீயமாநா-
மேவம் விதாமர்ஹஸி மாம் நிஹந்தும் ।
அஹம் ஹி மாதங்கவிலாஸகாமிநா
ப்லவங்கமாநாம்ருஷபேண தீமதா ॥
ārtāmanāthāmapanīyamānā-
mēvaṃ vidhāmarhasi māṃ nihantum ।
ahaṃ hi mātaṅgavilāsagāminā
plavaṅgamānāmṛṣabhēṇa dhīmatā ॥
4.24.41 விநா வரார்ஹோத்தமஹேமமாலிநா
சிரம் ந ஸக்ஷ்யாமி நரேந்த்ர ஜீவிதும் ।
இத்யேவமுக்தஸ்து விபுர்மஹாத்மா
தாராம் ஸமாஸ்வாஸ்ய ஹிதம் பபாஷே ॥
vinā varārhōttamahēmamālinā
ciraṃ na ṡakṣyāmi narēndra jīvitum ।
ityēvamuktastu vibhurmahātmā
tārāṃ samāṡvāsya hitaṃ babhāṣē ॥
4.24.42 மா வீரபார்யே விமதிம் குருஷ்வ
லோகோ ஹி ஸர்வோ விஹிதோ விதாத்ரா ।
தம் சைவ ஸர்வம் ஸுகது:கயோகம்
லோகோऽப்ரவீத்தேந க்ருதம் விதாத்ரா ॥
mā vīrabhāryē vimatiṃ kuruṣva
lōkō hi sarvō vihitō vidhātrā ।
taṃ caiva sarvaṃ sukhaduḥkhayōgaṃ
lōkō'bravīttēna kṛtaṃ vidhātrā ॥
4.24.43 த்ரயோऽஹி லோகா விஹிதம் விதாநம்
நாதிக்ரமந்தே வஸகா ஹி தஸ்ய ।
ப்ரீதிம் பராம் ப்ராப்ஸ்யஸி தாம் ததைவ
புத்ரஸ்து தே ப்ராப்ஸ்யதி யௌவராஜ்யம் ।
தாத்ரா விதாநம் விஹிதம் ததைவ
ந ஸூரபத்நய: பரிதேவயந்தி ॥
trayō'hi lōkā vihitaṃ vidhānaṃ
nātikramantē vaṡagā hi tasya ।
prītiṃ parāṃ prāpsyasi tāṃ tathaiva
putrastu tē prāpsyati yauvarājyam ।
dhātrā vidhānaṃ vihitaṃ tathaiva
na ṡūrapatnayaḥ paridēvayanti ॥
4.24.44 ஆஸ்வாஸிதா தேந து ராகவேண
ப்ரபாவயுக்தேந பரந்தபேந ।
ஸா வீரபத்நீ த்வநதா முகேந
ஸுவேஷரூபா விரராம தாரா ॥
āṡvāsitā tēna tu rāghavēṇa
prabhāvayuktēna parantapēna ।
sā vīrapatnī dhvanatā mukhēna
suvēṣarūpā virarāma tārā ॥
இத்யார்ஷே வால்மீகீயே
ஸ்ரீமத்ராமாயணே ஆதிகாவ்யே
கிஷ்கிந்தாகாண்டே சதுர்விம்ஸஸ்ஸர்க: ॥
ityārṣē vālmīkīyē
ṡrīmadrāmāyaṇē ādikāvyē
kiṣkindhākāṇḍē caturviṃṡassargaḥ ॥
Thus concludes the twenty fourth Sarga
in Kishkindhā Kāṇḍa of the glorious Rāmāyaṇa,
the first ever poem of humankind,
composed by Maharshi Vālmeeki.
You have completed reading 9940 Ṡlōkas out of ~24,000 Ṡlōkas of Vālmeeki Rāmāyaṇa.
Meaning, notes and commentary by: Krishna Sharma.