Tweet
Aranya Kaanda - Sarga 59
In this Sarga, Rāma reproaches Lakshmaṇa for coming to him leaving Seetā alone. Lakshmaṇa explains that he did not come on his own, but was abused and driven away by Seetā.
But the grieving Rāma does not accept the explanation. He expresses his unhappiness with Lakshmaṇa for not following his instructions and coming away, reacting to the angry words of Seetā.
3.59.1 அதாஸ்ரமாதுபாவ்ருத்தம்
அந்தரா ரகுநந்தந: ।
பரிபப்ரச்ச ஸௌமித்ரிம்
ராமோ து:கார்திதம் புந: ॥
athāṡramādupāvṛttam
antarā raghunandanaḥ ।
paripapraccha saumitrim
rāmō duḥkhārditaṃ punaḥ ॥
On the way back,
Rāma, the delight of Raghus,
again asked Sowmitri
who had come away from the Āṡrama,
and was downcast with distress:
3.59.2 தமுவாசகிமர்தம் த்வம்
ஆகதோऽபாஸ்ய மைதிலீம் ।
யதா ஸா தவ விஸ்வாஸாத்
வநே விரஹிதா மயா ॥
tamuvācakimarthaṃ tvam
āgatō'pāsya maithilīm ।
yadā sā tava viṡvāsāt
vanē virahitā mayā ॥
Why did you come away leaving Maithili,
when I had left her in the Vana,
keeping my confidence in you?
3.59.3 த்ருஷ்ட்வைவாப்யாகதம் த்வாம் மே
மைதிலீம் த்யஜ்ய லக்ஷ்மண ।
ஸங்கமாநம் மஹத்பாபம்
யத்ஸத்யம் வ்யதிதம் மந: ॥
dṛṣṭvaivābhyāgataṃ tvāṃ mē
maithilīṃ tyajya lakṣmaṇa ।
ṡaṅkamānaṃ mahatpāpam
yatsatyaṃ vyathitaṃ manaḥ ॥
To be honest, O Lakshmaṇa,
as soon as I saw you coming leaving Maithili alone,
I was very troubled and feared a great disaster.
3.59.4 ஸ்புரதே நயநம் ஸவ்யம்
பாஹுஸ்ச ஹ்ருதயம் ச மே ।
த்ருஷ்ட்வா லக்ஷ்மண தூரே த்வாம்
ஸீதாவிரஹிதம் பதி ॥
sphuratē nayanaṃ savyam
bāhuṡca hṛdayaṃ ca mē ।
dṛṣṭvā lakṣmaṇa dūrē tvām
sītāvirahitaṃ pathi ॥
On seeing you from a distance,
O Lakshmaṇa, coming unaccompanied by Seetā,
my left eye and my left arm started twitching
and my heart started quivering.
3.59.5 ஏவமுக்தஸ்து ஸௌமித்ரி:
லக்ஷ்மணஸ்ஸுபலக்ஷண: ।
பூயோ து:கஸமாவிஷ்டோ
து:கிதம் ராமமப்ரவீத் ॥
ēvamuktastu saumitriḥ
lakṣmaṇaṡṡubhalakṣaṇaḥ ।
bhūyō duḥkhasamāviṣṭō
duḥkhitaṃ rāmamabravīt ॥
Thus spoken to, Lakshmaṇa,
son of Sumitra of auspicious marks,
was again overwhelmed with grief,
and said to the grieving Rāma:
3.59.6 ந ஸ்வயம் காமகாரேண
தாம் த்யக்த்வாऽஹமிஹாகத:
த்யக்த்வாऽஹமிஹாகத ।
ப்ரசோதிதஸ்தயைவோக்ரை:
த்வத்ஸகாஸமிஹாகத: ॥
na svayaṃ kāmakārēṇa
tāṃ tyaktvā'hamihāgata:
tyaktvā'hamihāgata ।
pracōditastayaivōgraiḥ
tvatsakāṡamihāgataḥ ॥
I did not come here on my own, abandoning her.
I came here looking for you,
driven by her scathing words.
3.59.7 ஆர்யேணேவ பராக்ருஷ்டம்
ஹா ஸீதே லக்ஷ்மணேதி ச ।
பரித்ராஹீதி யத்வாக்யம்
மைதில்யாஸ்தச்ச்ருதிம் கதம் ॥
āryēṇēva parākruṣṭam
hā sītē lakṣmaṇēti ca ।
paritrāhīti yadvākyam
maithilyāstacchrutiṃ gatam ॥
The cry of ‘Ha Seetā, Ha Lakshmaṇa, save me!’
in your voice was heard by Maithili.
3.59.8 ஸா தமார்தஸ்வரம் ஸ்ருத்வா
தவ ஸ்நேஹேந மைதிலீ ।
கச்ச கச்சேதி மாமாஹ
ருதந்தீ பயவிஹ்வலா ॥
sā tamārtasvaraṃ ṡrutvā
tava snēhēna maithilī ।
gaccha gacchēti māmāha
rudantī bhayavihvalā ॥
Upon hearing that cry of desperation,
Maithili became terrified and cried,
telling me ‘go, go’, out of love for you.
3.59.9 ப்ரசோத்யமாநேந மயா
கச்சேதி பஹுஸஸ்தயா ।
ப்ரத்யுக்தா மைதிலீ வாக்யம்
இதம் த்வத்ப்ரத்யயாந்விதம் ॥
pracōdyamānēna mayā
gacchēti bahuṡastayā ।
pratyuktā maithilī vākyam
idaṃ tvatpratyayānvitam ॥
Even though she told me multiple times to go,
I, with full confidence in you,
told Maithili these words in response:
3.59.10 ந தத்பஸ்யாம்யஹம் ரக்ஷோ
யதஸ்ய பயமாவஹேத் ।
நிர்வ்ருதா பவ நாஸ்த்யேதத்
கேநாப்யேவமுதாஹ்ருதம் ॥
na tatpaṡyāmyahaṃ rakṣō
yadasya bhayamāvahēt ।
nirvṛtā bhava nāstyētat
kēnāpyēvamudāhṛtam ॥
I can think of no Rakshasa
who can create fear in him.
Please relax and ignore that cry.
Someone else must have uttered it.
3.59.11 விகர்ஹிதம் ச நீசம் ச
கதமார்யோऽபிதாஸ்யதி ।
த்ராஹீதி வசநம் ஸீதே
யஸ்த்ராயேத்த்ரிதஸாநபி ॥
vigarhitaṃ ca nīcaṃ ca
kathamāryō'bhidhāsyati ।
trāhīti vacanaṃ sītē
yastrāyēttridaṡānapi ॥
O Seetā! How could the noble one
utter such base and despicable words,
when he is capable of saving the Dēvatas themselves?
3.59.12 கிம் நிமித்தம் து கேநாபி
ப்ராதுராலம்ப்ய மே ஸ்வரம் ।
ராக்ஷஸேநேரிதம் வாக்யம்
த்ராஹி த்ராஹீதி ஸோபநே ॥
kiṃ nimittaṃ tu kēnāpi
bhrāturālambya mē svaram ।
rākṣasēnēritaṃ vākyam
trāhi trāhīti ṡōbhanē ॥
O charming one! These words
‘Save me, save me’ were uttered
for some reason, by some Rākshasa,
taking the voice of my brother.
3.59.13 விஸ்வரம் வ்யாஹ்ருதம் வாக்யம்
லக்ஷ்மண த்ராஹி மாமிதி ।
ந பவத்யா வ்யதா கார்யா
குநாரீஜநஸேவிதா ॥
visvaraṃ vyāhṛtaṃ vākyam
lakṣmaṇa trāhi māmiti ।
na bhavatyā vyathā kāryā
kunārījanasēvitā ॥
The words, ‘Lakshmaṇa, save me!’
are uttered in a strange tone.
You should not distress yourself
like a lowly woman is apt to do.
3.59.14-15 அலம் வைக்லப்யமாலம்ப்ய
ஸ்வஸ்தா பவ நிருத்ஸுகா ।
ந ஸோऽஸ்தி த்ரிஷு லோகேஷு
புமாந்வை ராகவம் ரணே ।
ஜாதோ வா ஜாயமாநோ வா
ஸம்யுகே ய: பராஜயேத் ।
ந ஜய்யோ ராகவோ யுத்தே
தேவைஸ்ஸக்ரபுரோகமை: ॥
alaṃ vaiklabyamālambya
svasthā bhava nirutsukā ।
na sō'sti triṣu lōkēṣu
pumānvai rāghavaṃ raṇē ।
jātō vā jāyamānō vā
saṃyugē yaḥ parājayēt ।
na jayyō rāghavō yuddhē
dēvaiṡṡakrapurōgamaiḥ ॥
Enough of agitating yourself;
please calm down and be at ease.
There is no man, already born or to be born,
who can defeat Rāghava in an armed encounter.
He cannot be defeated in a battle
even by the Dēvas with Ṡakra at their head.
3.59.16 ஏவமுக்தா து வைதேஹீ
பரிமோஹிதசேதநா ।
உவாசாஸ்ரூணி முஞ்சந்தீ
தாருணம் மாமிதம் வச: ॥
ēvamuktā tu vaidēhī
parimōhitacētanā ।
uvācāṡrūṇi muñcantī
dāruṇaṃ māmidaṃ vacaḥ ॥
When told so, Vaidēhi,
with her mind gone berserk,
said these terrible words to me
with tears rolling down:
3.59.17 பாவோ மயி தவாத்யர்தம்
பாப ஏவ நிவேஸித: ।
விநஷ்டே ப்ராதரி ப்ராப்தும்
ந ச த்வம் மாமவாப்ஸ்யஸி ॥
bhāvō mayi tavātyartham
pāpa ēva nivēṡitaḥ ।
vinaṣṭē bhrātari prāptum
na ca tvaṃ māmavāpsyasi ॥
You are harboring the extremely sinful
thought of having me when your brother dies.
You will never get me!
3.59.18 ஸங்கேதாத்பரதேந த்வம்
ராமம் ஸமநுகச்சஸி ।
க்ரோஸந்தம் ஹி யதாத்யர்தம்
நைவமப்யவபத்யஸே ॥
saṅkētādbharatēna tvam
rāmaṃ samanugacchasi ।
krōṡantaṃ hi yathātyartham
naivamabhyavapadyasē ॥
You followed Rāma prodded by Bharata,
and that is why you are not going to
Rāma who is crying bitterly.
3.59.19 ரிபு: ப்ரச்சந்நசாரீ த்வம்
மதர்தமநுகச்சஸி ।
ராகவஸ்யாந்தரப்ரேப்ஸு:
ததைநம் நாபிபத்யஸே ॥
ripuḥ pracchannacārī tvam
madarthamanugacchasi ।
rāghavasyāntaraprēpsuḥ
tathainaṃ nābhipadyasē ॥
You are an enemy, moving about in disguise.
You are interested in me and are looking for
an opportunity free from the presence of Rāghava;
and that is why you are not going to him.
3.59.20 ஏவமுக்தோ ஹி வைதேஹ்யா
ஸம்ரப்தோ ரக்தலோசந: ।
க்ரோதாத்ப்ரஸ்புரமாணோஷ்ட
ஆஸ்ரமாதபிநிர்கத: ॥
ēvamuktō hi vaidēhyā
saṃrabdhō raktalōcanaḥ ।
krōdhātprasphuramāṇōṣṭha
āṡramādabhinirgataḥ ॥
Thus told by Vaidēhi,
I started from the Āṡrama hastily,
with my eyes turning red and
my lips quivering from anger.
3.59.21 ஏவம் ப்ருவாணம் ஸௌமித்ரிம்
ராமஸ்ஸந்தாபமோஹித: ।
அப்ரவீத்துஷ்க்ருதம் ஸௌம்ய
தாம் விநா யத்த்வமாகத: ॥
ēvaṃ bruvāṇaṃ saumitrim
rāmassantāpamōhitaḥ ।
abravīdduṣkṛtaṃ saumya
tāṃ vinā yattvamāgataḥ ॥
To that Sowmitri who spoke thus,
Rāma, dazed with grief, said:
‘My dear, you have done a terrible thing
by coming here without her!’
3.59.22 ஜாநந்நபி ஸமர்தம் மாம்
ரக்ஷஸாம் விநிவாரணே ।
அநேந க்ரோதவாக்யேந
மைதில்யா நிஸ்ஸ்ருதோ பவாந் ॥
jānannapi samarthaṃ mām
rakṣasāṃ vinivāraṇē ।
anēna krōdhavākyēna
maithilyā nissṛtō bhavān ॥
Even though you know that
I am capable of warding off Rākshasas,
you came away because of
the words Maithili spoke in anger!
3.59.23 ந ஹி தே பரிதுஷ்யாமி
த்யக்த்வா யத்யாஸி மைதிலீம் ।
க்ருத்தாயா: பருஷம் ஸ்ருத்வா
தாம் விஹாய த்வமாகத: ॥
na hi tē parituṣyāmi
tyaktvā yadyāsi maithilīm ।
kruddhāyāḥ paruṣaṃ ṡrutvā
tāṃ vihāya tvamāgataḥ ॥
I am not at all happy about you
coming away abandoning Maithili;
You heard some angry and harsh words
and you just came away leaving her (alone)!
3.59.24 ஸர்வதா த்வவிநீதம் தே
ஸீதயா யத்ப்ரசோதித: ।
க்ரோதஸ்ய வஸமாபந்நோ
நாகரோஸ்ஸாஸநம் மம ॥
sarvathā tvavinītaṃ tē
sītayā yatpracōditaḥ ।
krōdhasya vaṡamāpannō
nākarōṡṡāsanaṃ mama ॥
It, by all means, is your failure
that you, provoked by Seetā,
caved in to anger and ignored my instructions. Lakshmaṇa is very capable. But he needs Rāma to guide him all the time. Without the guidance of Rāma, Lakshmaṇa is liable to make mistakes.
You will see a sharp contrast in Hanuman, later in Sundara Kanda, who makes several decisions on his own, with no one to guide or advise him.
3.59.25 அஸௌ ஹி ராக்ஷஸஸ்ஸேதே
ஸரேணாபிஹதோ மயா ।
ம்ருகரூபேண யேநாஹம்
ஆஸ்ரமாதபவாஹித: ॥
asau hi rākṣasaṡṡētē
ṡarēṇābhihatō mayā ।
mṛgarūpēṇa yēnāham
āṡramādapavāhitaḥ ॥
This Rākshasa, by whom, in the form of a deer,
I was drawn away from the Āṡrama,
lies dead, shot by my arrows!
3.59.26 விக்ருஷ்ய சாபம் பரிதாய ஸாயகம்
ஸலீலபாணேந ச தாடிதோ மயா ।
மார்கீம் தநும் த்யஜ்ய ஸ விக்லபஸ்வரோ
பபூவ கேயூரதரஸ்ஸராக்ஷஸ: ॥
vikṛṣya cāpaṃ paridhāya sāyakaṃ
salīlabāṇēna ca tāḍitō mayā ।
mārgīṃ tanuṃ tyajya sa viklabasvarō
babhūva kēyūradharassarākṣasaḥ ॥
I drew (the string of) the bow and shot the arrow,
hitting him with the arrow with ease.
He gave up the deer form and regained the form of
Rakshasa with shoulder rings, crying in distress.
3.59.27 ஸராஹதேநைவ ததார்தயா கிரா
ஸ்வரம் ஸமாऽऽலம்ப்ய ஸுதூரஸுஸ்ரவம் ।
உதாஹ்ருதம் தத்வசநம் ஸுதாருணம்
த்வமாகதோ யேந விஹாய மைதிலீம் ॥
ṡarāhatēnaiva tadārtayā girā
svaraṃ samā''lambya sudūrasuṡravam ।
udāhṛtaṃ tadvacanaṃ sudāruṇaṃ
tvamāgatō yēna vihāya maithilīm ॥
As soon as he was struck by the arrow,
he adopted a pitiful voice
that could be heard from a distance,
saying those terrible words
which made you come, leaving Maithili.
இத்யார்ஷே வால்மீகீயே
ஸ்ரீமத்ராமாயணே ஆதிகாவ்யே
அரண்யகாண்டே ஏகோநஷஷ்டிதமஸ்ஸர்க: ।
ityārṣē vālmīkīyē
ṡrīmadrāmāyaṇē ādikāvyē
araṇyakāṇḍē ēkōnaṣaṣṭitamassargaḥ ।
Thus concludes the fifty ninth Sarga
in Araṇya Kāṇḍa of the glorious Rāmāyaṇa,
the first ever poem of humankind,
composed by Maharshi Vālmeeki.
You have completed reading 8461 Ṡlōkas out of ~24,000 Ṡlōkas of Vālmeeki Rāmāyaṇa.
Meaning, notes and commentary by: Krishna Sharma.