Tweet
Ayodhya Kaanda - Sarga 74
In this Sarga, Bharata continues lambasting Kaikēyee for bringing upon such calamity on his lineage and such disrepute of implication upon him.
He curses her that she shall suffer endlessly for having separated Kousalyā from her son. He recounts how Kāmadhēnu cries about the plight of just two oxen, her sons, who are worn out, tormented by the ploughman, even though she had thousands of other sons.
He swears again that he will bring back Rāma, to free himself from the blemish that resulted from the actions of Kaikēyee.
2.74.1 தாம் ததா கர்ஹயித்வா து மாதரம் பரதஸ்ததா ।
ரோஷேண மஹதாऽவிஷ்ட: புநரேவாப்ரவீத்வச: ॥
tāṃ tathā garhayitvā tu mātaraṃ bharatastadā ।
rōṣēṇa mahatā'viṣṭaḥ punarēvābravīdvacaḥ ॥
Rebuking her, his mother, thus,
Bharata then continued, gripped by wrath,
saying these words again:
2.74.2 ராஜ்யாத்ப்ரம்ஸஸ்வ கைகேயி! ந்ருஸம்ஸே! துஷ்டசாரிணி! ।
பரித்யக்தா ச தர்மேண மா ம்ருதம் ருததீ பவ ॥
rājyādbhraṃṡasva kaikēyi! nṛṡaṃsē! duṣṭacāriṇi! ।
parityaktā ca dharmēṇa mā mṛtaṃ rudatī bhava ॥
O cruel Kaikēyee, of ignoble conduct!
You shall get dislodged from the kingdom!
Having deviated from the ways of Dharma,
you shall cry seeing me dead!
2.74.3 கிந்நு தேऽதூஷயத்ராஜா ராமோ வா ப்ருஸதார்மிக: ।
யயோர்ம்ருத்யுர்விவாஸஸ்ச த்வத்க்ருதே துல்யமாகதௌ ॥
kinnu tē'dūṣayadrājā rāmō vā bhṛṡadhārmikaḥ ।
yayōrmṛtyurvivāsaṡca tvatkṛtē tulyamāgatau ॥
What wrong did the King or
Rāma, the exceptional Dhārmika,
do to you, to meet with death and exile
respectively, in one stroke?
2.74.4 ப்ரூணஹத்யாமஸி ப்ராப்தா குலஸ்யாஸ்ய விநாஸநாத் ।
கைகேயி! நரகம் கச்ச மா ச பர்துஸ்ஸலோகதாம் ॥
bhrūṇahatyāmasi prāptā kulasyāsya vināṡanāt ।
kaikēyi! narakaṃ gaccha mā ca bhartussalōkatām ॥
You have sinned as horribly as killing a fetus
by destroying this family.
May you go to hell, O Kaikēyee!
May you not join your husband in the
afterworld that he dwells!
2.74.5 யத்த்வயா ஹீத்ருஸம் பாபம் க்ருதம் கோரேண கர்மணா ।
ஸர்வலோகப்ரியம் ஹித்வா மமாப்யாபாதிதம் பயம் ॥
yattvayā hīdṛṡaṃ pāpaṃ kṛtaṃ ghōrēṇa karmaṇā ।
sarvalōkapriyaṃ hitvā mamāpyāpāditaṃ bhayam ॥
This horrendous and sinful act of yours,
in utter disregard to what is good for all the worlds,
has brought a grave concern on me. This Ṡlōka brings to surface what beset Bharata. He was challenged to prove himself to be of clean hands, and prove beyond doubt that he had no part in the boons asked by Kaikēyee. It is a burden that fell on him for no fault of his.
2.74.6 த்வத்க்ருதே மே பிதா வ்ருத்தோ ராமஸ்சாரண்யமாஸ்ரித: ।
அயஸோ ஜீவலோகே ச த்வயாऽஹம் ப்ரதிபாதித: ॥
tvatkṛtē mē pitā vṛttō rāmaṡcāraṇyamāṡritaḥ ।
ayaṡō jīvalōkē ca tvayā'haṃ pratipāditaḥ ॥
My father passed away because of you.
As for Rāma, he was abandoned into wilderness.
And I have been condemned to disrepute
among living beings, by you.
2.74.7 மாத்ருரூபே! மமாமித்ரே! ந்ருஸம்ஸே! ராஜ்யகாமுகே! ।
ந தேऽஹ மபிபாஷ்யோऽஸ்மி துர்வ்ருத்தே! பதிகாதிநி! ॥
mātṛrūpē! mamāmitrē! nṛṡaṃsē! rājyakāmukē! ।
na tē'ha mabhibhāṣyō'smi durvṛttē! patighātini! ॥
O cruel woman! You are an enemy in the form of a mother!
You are obsessed with the kingdom!
O vicious creature! O murderess of husband!
Do not speak to me!
2.74.8 கௌஸல்யா ச ஸுமித்ரா ச யாஸ்சாந்யா மம மாதர: ।
து:கேந மஹதாऽவிஷ்டாஸ்த்வாம் ப்ராப்ய குலதூஷிணீம் ॥
kausalyā ca sumitrā ca yāṡcānyā mama mātaraḥ ।
duḥkhēna mahatā'viṣṭāstvāṃ prāpya kuladūṣiṇīm ॥
Kousalyā, Sumitrā and my other mothers
are all plunged in great sorrow
because of you in their midst.
You have besmirched the reputation of the family.
2.74.9-10 ந த்வமஸ்வபதே: கந்யா தர்மராஜஸ்ய தீமத: ।
ராக்ஷஸீ தத்ர ஜாதாऽஸி குலப்ரத்வம்ஸிநீ பிது: ॥
யத்த்வயா தார்மிகோ ராமோ நித்யம் ஸத்யபராயண: ।
வநம் ப்ரஸ்தாபிதோ து:காத்பிதா ச த்ரிதிவம் கத: ॥
na tvamaṡvapatēḥ kanyā dharmarājasya dhīmataḥ ।
rākṣasī tatra jātā'si kulapradhvaṃsinī pituḥ ॥
yattvayā dhārmikō rāmō nityaṃ satyaparāyaṇaḥ ।
vanaṃ prasthāpitō duḥkhātpitā ca tridivaṃ gataḥ ॥
You are no daughter of Aṡwapati, the wise and virtuous King,
but a Rākshasi born to destroy the family of your father.
For, it is because of you that
Rāma, the Dhārmika, who is ever devoted to Truth,
was sent to the Vana, and with that misery,
father has gone to heaven.
2.74.11 யத்ப்ரதாநாऽஸி தத்பாபம் மயி பித்ரா விநாக்ருதே ।
ப்ராத்ருப்யாம் ச பரித்யக்தே ஸர்வலோகஸ்ய சாப்ரியே! ॥
yatpradhānā'si tatpāpaṃ mayi pitrā vinākṛtē ।
bhrātṛbhyāṃ ca parityaktē sarvalōkasya cāpriyē! ॥
That sinful act, which was so crucial to you,
has deprived me of my father,
made me abandoned by my brothers,
and detestable to the entire world.
2.74.12 கௌஸல்யாம் தர்மஸம்யுக்தாம் வியுக்தாம் பாபநிஸ்சயே! ।
க்ருத்வா கம் ப்ராப்ஸ்யஸே த்வத்ய லோகம் நிரயகாமிநி! ॥
kausalyāṃ dharmasaṃyuktāṃ viyuktāṃ pāpaniṡcayē! ।
kṛtvā kaṃ prāpsyasē tvadya lōkaṃ nirayagāmini! ॥
O woman of wicked resolve! You are bound for hell!
Where else can you go, having caused
such bereavement to Kousalyā, who is wedded to Dharma?
2.74.13 கிம் நாவபுத்யஸே க்ரூரே! நியதம் பந்துஸம்ஸ்ரயம் ।
ஜ்யேஷ்டம் பித்ருஸமம் ராமம் கௌஸல்யாயாऽத்மஸம்பவம் ॥
kiṃ nāvabudhyasē krūrē! niyataṃ bandhusaṃṡrayam ।
jyēṣṭhaṃ pitṛsamaṃ rāmaṃ kausalyāyā'tmasambhavam ॥
How could you not realize, O cruel woman,
that the self-disciplined Rāma, who was born of Kousalyā,
is the eldest of all and hence equivalent to a father,
and is the refuge for all his relations!
2.74.14 அஙகப்ரத்யஙகஜ: புத்ரோ ஹ்ருதயாச்சாபி ஜாயதே ।
தஸ்மாத்ப்ரியதமோ மாது: ப்ரியா ஏவ து பாந்தவா: ॥
aṅagapratyaṅagajaḥ putrō hṛdayāccāpi jāyatē ।
tasmātpriyatamō mātuḥ priyā ēva tu bāndhavāḥ ॥
A son is born of the power of every limb,
major and minor, of his mother,
as well as that of her heart,
and therefore is the most beloved of all to her,
unlike other relations, for whom
she merely has affection.
2.74.15 அந்யதா கில தர்மஜ்ஞா ஸுரபிஸ்ஸுரஸம்மதா ।
வஹமாநௌ ததர்ஸோர்வ்யாம் புத்ரௌ விகதசேதஸௌ ॥
anyadā kila dharmajñā surabhissurasammatā ।
vahamānau dadarṡōrvyāṃ putrau vigatacētasau ॥
It is said that in the days of yore,
Kāmadhēnu, who knows Dharma and
is worshipped by the Dēvas themselves,
once saw two of her sons on earth
faint with bearing the plough.
Kāmadhēnu is the heavenly cow,
capable of granting all wishes.
2.74.16 தாவர்ததிவஸே ஸ்ராந்தௌ த்ருஷ்ட்வா புத்ரௌ மஹீதலே ।
ருரோத புத்ரஸோகேந பாஷ்பபர்யாகுலேக்ஷணா ॥
tāvardhadivasē ṡrāntau dṛṣṭvā putrau mahītalē ।
rurōda putraṡōkēna bāṣpaparyākulēkṣaṇā ॥
Seeing them exhausted from fatigue at mid-day,
she wept aloud, her eyes turbid with tears,
out of grief for her sons.
2.74.17 அதஸ்தாத்வ்ரஜதஸ்தஸ்யா: ஸுரராஜ்ஞோ மஹாத்மந: ।
பிந்தவ: பதிதா காத்ரே ஸூக்ஷ்மா ஸ்ஸுரபிகந்திந: ॥
adhastādvrajatastasyāḥ surarājñō mahātmanaḥ ।
bindavaḥ patitā gātrē sūkṣmā ssurabhigandhinaḥ ॥
Drops of Surabhi’s fragrant tears, then,
fell on the body of the King of Dēvas
who happened to be passing below at that time.
Surabhi is another name for Kāmadhēnu.
2.74.18 இந்த்ரோऽப்யஸ்ருநிபாதம் தம் ஸ்வகாத்ரே புண்யகந்திநம் ।
ஸுரபிம் மந்யதே த்ருஷ்ட்வா பூயஸீம் தாம் ஸுரேஸ்வர: ॥
indrō'pyaṡrunipātaṃ taṃ svagātrē puṇyagandhinam ।
surabhiṃ manyatē dṛṣṭvā bhūyasīṃ tāṃ surēṡvaraḥ ॥
Indra, the lord of Dēvas, from the fragrance of
the drops of tears that fell on his body,
guessed that they must be shed by the celebrated Surabhi.
2.74.19 நிரீக்ஷமாணஸ்ஸக்ரஸ்தாம் ததர்ஸ ஸுரபிம் ஸ்திதாம் ।
ஆகாஸே விஷ்டிதாம் தீநாம் ருதந்தீம் ப்ருஸது:கிதாம் ॥
nirīkṣamāṇaṡṡakrastāṃ dadarṡa surabhiṃ sthitām ।
ākāṡē viṣṭhitāṃ dīnāṃ rudantīṃ bhṛṡaduḥkhitām ॥
Then Ṡakra saw Surabhi standing in the sky,
disturbed, dejected and crying with extreme grief.
2.74.20 தாம் த்ருஷ்ட்வா ஸோகஸந்தப்தாம் வஜ்ரபாணிர்யஸஸ்விநீம் ।
இந்த்ர: ப்ராஞ்ஜலிருத்விக்நஸ்ஸுரராஜோऽப்ரவீத்வச: ॥
tāṃ dṛṣṭvā ṡōkasantaptāṃ vajrapāṇiryaṡasvinīm ।
indraḥ prāñjalirudvignassurarājō'bravīdvacaḥ ॥
Seeing her of great renown burning with grief,
Indra, the king of Dēvas, the wielder of the Vajra,
was shocked and said these words
with palms joined in reverence:
2.74.21 பயம் கச்சிந்ந சாஸ்மாஸு குதஸ்சித்வித்யதே மஹத் ।
குதோநிமத்தஸ்ஸோகஸ்தே ப்ரூஹி ஸர்வஹிதைஷிணி ॥
bhayaṃ kacchinna cāsmāsu kutaṡcidvidyatē mahat ।
kutōnimattaṡṡōkastē brūhi sarvahitaiṣiṇi ॥
You wish for the well being of everyone!
Do you see a reason that is of concern to any of us?
Please tell the reason for your grief.
2.74.22 ஏவமுக்தா து ஸுரபிஸ்ஸுரராஜேந தீமதா ।
ப்ரத்யுவாச ததோ தீரா வாக்யம் வாக்யவிஸாரதா ॥
ēvamuktā tu surabhissurarājēna dhīmatā ।
pratyuvāca tatō dhīrā vākyaṃ vākyaviṡāradā ॥
Asked thus by the sagacious king of Dēvas,
the thoughtful and eloquent (Surabhi)
responded in these words:
2.74.23-24 ஸாந்தம் பாபம் ந வ: கிஞ்சித்குதஸ்சிதமராதிப: ।
அஹம் மக்நௌ து ஸோசாமி ஸ்வபுத்ரௌ விஷமே ஸ்திதௌ ॥
ஏதௌ த்ருஷ்ட்வா க்ருஸௌ தீநௌ ஸூர்யரஸ்மிப்ரதாபிதௌ ।
பாத்யமாநௌ பலீவர்தௌ கர்ஷகேண ஸுராதிப ॥
ṡāntaṃ pāpaṃ na vaḥ kiñcitkutaṡcidamarādhipaḥ ।
ahaṃ magnau tu ṡōcāmi svaputrau viṣamē sthitau ॥
ētau dṛṣṭvā kṛṡau dīnau sūryaraṡmipratāpitau ।
bādhyamānau balīvardhau karṣakēṇa surādhipa ॥
God forbid, O lord of Dēvas,
there is nothing for you from anywhere (to fear)!
I am caught in grief seeing these two plough-oxen,
my own children, worn out, helpless,
scorched by the rays of Sun,
caught in a bad plight, tormented by the ploughman.
2.74.25 மமகாயாத்ப்ரஸூதௌ ஹி து:கிதௌ பாரபீடிதௌ ।
யௌ த்ருஷ்ட்வா பரிதப்யேऽஹம் நாஸ்தி புத்ரஸம: ப்ரிய: ॥
mamakāyātprasūtau hi duḥkhitau bhārapīḍitau ।
yau dṛṣṭvā paritapyē'haṃ nāsti putrasamaḥ priyaḥ ॥
These grieving oxen, who are oppressed by the burden,
and seeing whom I convulse, were born of my body;
there is none so dear as one’s own son!
2.74.26 யஸ்யா: புத்ரஸஹஸ்ரைஸ்து க்ருத்ஸ்நம் வ்யாப்தமிதம் ஜகத் ।
தாம் த்ருஷ்ட்வா ருததீம் ஸக்ரோ ந ஸுதாந்மந்யதே பரம் ॥
yasyāḥ putrasahasraistu kṛtsnaṃ vyāptamidaṃ jagat ।
tāṃ dṛṣṭvā rudatīṃ ṡakrō na sutānmanyatē param ॥
Seeing her weep (just for two oxen), whose progeny
in their thousands cover the entire earth,
Ṡakra thought to himself:
‘there is no one better than a son!’.
2.74.27-28 ஸதாऽப்ரதிமவ்ருத்தாயா: லோகதாரணகாம்யயா ।
ஸ்ரீமத்யா குணநித்யாயாஸ்ஸ்வபாவபரிசேஷ்டயா ॥
யஸ்யா: புத்ரஸஹஸ்ராணி ஸாऽபி ஸோசதி காமதுக் ।
கிம் புநர்யா விநா ராமம் கௌஸல்யா வர்தயிஷ்யதி ॥
sadā'pratimavṛttāyāḥ lōkadhāraṇakāmyayā ।
ṡrīmatyā guṇanityāyāssvabhāvaparicēṣṭayā ॥
yasyāḥ putrasahasrāṇi sā'pi ṡōcati kāmadhuk ।
kiṃ punaryā vinā rāmaṃ kausalyā vartayiṣyati ॥
Even Kāmadhēnu of unparalleled character,
who is abundantly endowed,
who always wishes to sustain the world,
who by her very nature is highly virtuous and
who has thousands of children, is crying!
Then, what to speak of the life of
Kousalyā deprived of Rāma (her only son)?
2.74.29 ஏகபுத்ரா ச ஸாத்வீ ச விவத்ஸேயம் த்வயா க்ருதா ।
தஸ்மாத்த்வம் ஸததம் து:கம் ப்ரேத்ய சேஹ ச லப்ஸ்யஸே ॥
ēkaputrā ca sādhvī ca vivatsēyaṃ tvayā kṛtā ।
tasmāttvaṃ satataṃ duḥkhaṃ prētya cēha ca lapsyasē ॥
She is a good person.
She has only one son, whom she lost because of you.
For that, you shall suffer endlessly in this world and the next.
2.74.30 அஹம் ஹ்யபசிதிம் ப்ராது: பிதுஸ்ச ஸகலாமிமாம் ।
வர்தநம் யஸஸஸ்சாபி கரிஷ்யாமி ந ஸம்ஸய: ॥
ahaṃ hyapacitiṃ bhrātuḥ pituṡca sakalāmimām ।
vardhanaṃ yaṡasaṡcāpi kariṣyāmi na saṃṡayaḥ ॥
I shall undo everything that
has been done to brother and father
and enhance the reputation, without a doubt.
2.74.31 அநாயயித்வா தநயம் கௌஸல்யாயா மஹாபலம் ।
ஸ்வயமேவ ப்ரவேக்ஷ்யாமி வநம் முநிநிஷேவிதம் ॥
anāyayitvā tanayaṃ kausalyāyā mahābalam ।
svayamēva pravēkṣyāmi vanaṃ muniniṣēvitam ॥
I shall bring back the mighty strong son of Kousalyā,
and shall myself go to the Vana, the abode of Munis.
2.74.32 ந ஹ்யஹம் பாபஸங்கல்பே பாபே! பாபம் த்வயா க்ருதம் ।
ஸக்தோ தாரயிதும் பௌரைரஸ்ருகண்டை ர்நிரீக்ஷித: ॥
na hyahaṃ pāpasaṅkalpē pāpē! pāpaṃ tvayā kṛtam ।
ṡaktō dhārayituṃ paurairaṡrukaṇṭhai rnirīkṣitaḥ ॥
O sinful one! O woman of evil thoughts!
I cannot carry the burden of your evil doing
while the citizens, full of tears, are watching!
2.74.33 ஸா த்வமக்நிம் ப்ரவிஸ வா ஸ்வயம் வா தண்டகாந்விஸ ।
ரஜ்ஜும் பதாந வா கண்டே ந ஹி தேऽந்யத்பராயணம் ॥
sā tvamagniṃ praviṡa vā svayaṃ vā daṇḍakānviṡa ।
rajjuṃ badhāna vā kaṇṭhē na hi tē'nyatparāyaṇam ॥
One such as you must jump into fire
or leave for the Daṇḍaka forest,
or tie a noose around the neck.
There is no other recourse for you.
2.74.34 அஹமப்யவநீம் ப்ராப்தே ராமே ஸத்யபராக்ரமே ।
க்ருதக்ருத்யோ பவிஷ்யாமி விப்ரவாஸிதகல்மஷ: ॥
ahamapyavanīṃ prāptē rāmē satyaparākramē ।
kṛtakṛtyō bhaviṣyāmi vipravāsitakalmaṣaḥ ॥
As for me, I shall feel accomplished
and free from all blemish,
with Rāma of true valor established in the kingdom.
2.74.35 இதி நாக இவாரண்யே தோமராங்குஸசோதித: ।
பபாத புவி ஸங்க்ருத்தோ நிஸ்ஸ்வஸந்நிவ பந்நக: ॥
iti nāga ivāraṇyē tōmarāṅkuṡacōditaḥ ।
papāta bhuvi saṅkṛddhō niṡṡvasanniva pannagaḥ ॥
Then, like a tusker in the forest
that is hassled by javelin and goad,
he fell on the ground,
sighing in anger, hissing like a snake!
2.74.36 ஸம்ரக்தநேத்ரஸ்ஸிதிலாம்பரஸ்ததா
விதூதஸர்வாபரண: பரந்தப: ।
பபூவ பூமௌ பதிதோ ந்ருபாத்மஜ-
ஸ்ஸசீபதே: கேதுரிவோத்ஸவக்ஷயே ॥
saṃraktanētraṡṡithilāmbharastadā
vidhūtasarvābharaṇaḥ parantapaḥ ।
babhūva bhūmau patitō nṛpātmaja-
ṡṡacīpatēḥ kēturivōtsavakṣayē ॥
With blood-shot eyes, clothes in disarray,
and with all his ornaments thrown away,
the King’s son, scorcher of the foe,
lay fallen on the ground like the flagstaff
of the lord of Ṡachi, at the end of the festival.
இத்யார்ஷே ஸ்ரீமத்ராமாயணே வால்மீகீயே ஆதிகாவ்யே
அயோத்யாகாண்டே சதுஸ்ஸப்ததிதமஸ்ஸர்க: ॥
ityārṣē ṡrīmadrāmāyaṇē vālmīkīyē ādikāvyē
ayōdhyākāṇḍē catussaptatitamassargaḥ ॥
Thus concludes the seventy fourth Sarga
in Ayōdhyā Kāṇḍa of the glorious Rāmāyaṇa,
the first ever poem of humankind,
composed by Vālmeeki.
You have completed reading 5157 Ṡlōkas out of ~24,000 Ṡlōkas of Vālmeeki Rāmāyaṇa.
Meaning, notes and commentary by: Krishna Sharma.