Tweet
Ayodhya Kaanda - Sarga 60
Ayodhya Kaanda - Sarga 60
In this Sarga, Kousalyā, unable to accept the reality that hit upon her, that Rāma would no more be with her, cries like a one possessed.
Sumantra tries his best to console her by saying that Rāma, Seetā and Lakshmaṇa are now accustomed to the life of Vana, enjoying its beauty. He takes pains to explain how Seetā, a delicate woman, is also enjoying the Vana, and is as normal as she had ever been, wearing all her ornaments, as usual.
But all of that is in vain and Kousalyā continues to cry for Rāma.
2.60.1 ததோ பூதோபஸ்ருஷ்டேவ வேபமாநா புந: புந: ।
தரண்யாம் கதஸத்த்வேவ கௌஸல்யா ஸூதமப்ரவீத் ॥
tatō bhūtōpasṛṣṭēva vēpamānā punaḥ punaḥ ।
dharaṇyāṃ gatasattvēva kausalyā sūtamabravīt ॥
A trembling Kousalyā, lying on the ground
with her vitals completed depleted,
looking as if she was completely possessed,
said to the charioteer:
2.60.2 நய மாம் யத்ர காகுத்ஸ்தஸ்ஸீதா யத்ர ச லக்ஷ்மண: ।
தாந்விநா க்ஷணமப்யத்ர ஜீவிதும் நோத்ஸஹேஹ்யஹம் ॥
naya māṃ yatra kākutsthassītā yatra ca lakṣmaṇaḥ ।
tānvinā kṣaṇamapyatra jīvituṃ nōtsahēhyaham ॥
Take me where the scion of Kākutstha lineage is,
and also Seetā and Lakshmaṇa are.
I cannot live here without them even for a second.
2.60.3 நிவர்தய ரதம் ஸீக்ரம் தண்டகாந்நய மாமபி ।
அத தாந்நாநுகச்சாமி கமிஷ்யாமி யமக்ஷயம் ॥
nivartaya rathaṃ ṡīghraṃ daṇḍakānnaya māmapi ।
atha tānnānugacchāmi gamiṣyāmi yamakṣayam ॥
Turn back the chariot quick,
and take me too, to the Daṇḍaka.
If I cannot follow them,
I shall go to the abode of Yama!
2.60.4 பாஷ்பவேகோபஹதயா ஸ வாசா ஸஜ்ஜமாநயா ।
இதமாஸ்வாஸயந்தேவீம் ஸூத: ப்ராஞ்ஜலிரப்ரவீத் ॥
bāṣpavēgōpahatayā sa vācā sajjamānayā ।
idamāṡvāsayandēvīṃ sūtaḥ prāñjalirabravīt ॥
Consoling her in a voice smothered by sobs,
the charioteer said to the lady with folded hands:
2.60.5 த்யஜ ஸோகம் ச மோஹம் ச ஸம்ப்ரமம் து:கஜம் ததா ।
வ்யவதூய ச ஸந்தாபம் வநே வத்ஸ்யதி ராகவ: ॥
tyaja ṡōkaṃ ca mōhaṃ ca sambhramaṃ duḥkhajaṃ tathā ।
vyavadhūya ca santāpaṃ vanē vatsyati rāghavaḥ ॥
Please give up the grief, bewilderment and
the indulgence born out of sorrow.
Rāghava is living in the forest,
brushing aside any sort of worry.
2.60.6 லக்ஷ்மணஸ்சாபி ராமஸ்ய பாதௌ பரிசரந்வநே ।
ஆராதயதி தர்மஜ்ஞ: பரலோகம் ஜிதேந்த்ரிய: ॥
lakṣmaṇaṡcāpi rāmasya pādau paricaranvanē ।
ārādhayati dharmajñaḥ paralōkaṃ jitēndriyaḥ ॥
Lakshmaṇa who knows Dharma, also,
with his senses fully tamed,
is working his way towards a good afterlife
by serving the feet of Rama.
2.60.7 விஜநேऽபி வநே ஸீதா வாஸம் ப்ராப்ய க்ருஹேஷ்விவ ।
விஸ்ரம்பம் லபதேऽபீதா ராமே ஸந்ந்யஸ்தமாநஸா ॥
vijanē'pi vanē sītā vāsaṃ prāpya gṛhēṣviva ।
visrambhaṃ labhatē'bhītā rāmē sannyastamānasā ॥
Seetā, setting her mind fully on Rāma,
is living in that desolate forest
fearlessly and with confidence
as if she is at home.
2.60.8 நாஸ்யா தைந்யம் க்ருதம் கிஞ்சித்ஸுஸூக்ஷ்மமபி லக்ஷ்யதே ।
உசிதேவ ப்ரவாஸாநாம் வைதேஹீ ப்ரதிபாதி மா ॥
nāsyā dainyaṃ kṛtaṃ kiñcitsusūkṣmamapi lakṣyatē ।
ucitēva pravāsānāṃ vaidēhī pratibhāti mā ॥
Even the least trace of dejection cannot be seen in her.
She seems to me to be made for staying away from home.
2.60.9 நகரோபவநம் கத்வா யதா ஸ்ம ரமதே புரா ।
ததைவ ரமதே ஸீதா நிர்ஜநேஷு வநேஷ்வபி ॥
nagarōpavanaṃ gatvā yathā sma ramatē purā ।
tathaiva ramatē sītā nirjanēṣu vanēṣvapi ॥
She finds as much pleasure in the Vana,
even though no humans are to be found around,
as she used to delight in the gardens of the city earlier.
2.60.10 பாலேவ ரமதே ஸீதாऽபாலசந்த்ரநிபாநநா ।
ராமா ராமே ஹ்யதீநாத்மா விஜநேऽபி வநே ஸதீ ॥
bālēva ramatē sītā'bālacandranibhānanā ।
rāmā rāmē hyadhīnātmā vijanē'pi vanē satī ॥
That beautiful Seetā,
her heart filled with the thoughts of Rāma,
her face glowing like a full moon,
enjoys like a child, even though
she is in the middle of a desolate forest.
2.60.11 தத்கதம் ஹ்ருதயம் ஹ்யஸ்யாஸ்தததீநம் ச ஜீவிதம் ।
அயோத்யாபி பவேऽத்தஸ்யா ராமஹீநா ததா வநம் ॥
tadgataṃ hṛdayaṃ hyasyāstadadhīnaṃ ca jīvitam ।
ayōdhyāpi bhavē'ttasyā rāmahīnā tadā vanam ॥
Her heart has gone out to him and
and her life depends on him.
Even Ayōdhyā, without Rāma,
would be like a Vana for her.
2.60.12 பரி ப்ருச்சதி வைதேஹீ க்ராமாம்ஸ்ச நகராணி ச ।
கதிம் த்ருஷ்ட்வா நதீநாம் ச பாதபாந்விவிதாநபி ॥
pari pṛcchati vaidēhī grāmāṃṡca nagarāṇi ca ।
gatiṃ dṛṣṭvā nadīnāṃ ca pādapānvividhānapi ॥
The princess of Vidēha, enquires
about the villages, cities,
about the running rivers
and about the variety of trees.
2.60.13 ராமம் ஹி லக்ஷ்மணம் வாபி ப்ருஷ்ட்வா ஜாநாதி ஜாநகீ ।
அயோத்யா க்ரோஸமாத்ரே து விஹாரமிவ ஸம்ஸ்ரிதா ॥
rāmaṃ hi lakṣmaṇaṃ vāpi pṛṣṭvā jānāti jānakī ।
ayōdhyā krōṡamātrē tu vihāramiva saṃṡritā ॥
The daughter of Janaka asks and learns
from Rāma or even Lakshmaṇa, as if she is
in a garden, only a Krōṡa away from Ayōdhyā.
2.60.14 இதமேவ ஸ்மராம்யஸ்யாஸ்ஸஹஸைவோபஜல்பிதம் ।
கைகேயீ ஸம்ஸ்ரிதம் வாக்யம் நேதாநீம் ப்ரதிபாதி மா ॥
idamēva smarāmyasyāssahasaivōpajalpitam ।
kaikēyī saṃṡritaṃ vākyaṃ nēdānīṃ pratibhāti mā ॥
All I can recall about her is only this.
She mentioned something about Kaikēyee in haste,
but I am not able to recollect it.
2.60.15 த்வம்ஸயித்வா து தத்வாக்யம் ப்ரமாதாத்பர்யுபத்ஸ்திதம் ।
ஹ்லாதநம் வசநம் ஸூதோ தேவ்யா மதுரமப்ரவீத் ॥
dhvaṃsayitvā tu tadvākyaṃ pramādātparyupatsthitam ।
hlādanaṃ vacanaṃ sūtō dēvyā madhuramabravīt ॥
Quickly dodging his slip of tongue,
the charioteer continued with words that
would be more appealing and pleasing to the queen.
2.60.16 அத்வநா வாதவேகேந ஸம்ப்ரமேணாऽऽதபேந ச ।
ந விகச்சதி வைதேஹ்யாஸ்சந்த்ராம்ஸு ஸத்ருஸீ ப்ரபா ॥
adhvanā vātavēgēna sambhramēṇā''tapēna ca ।
na vigacchati vaidēhyāṡcandrāṃṡu sadṛṡī prabhā ॥
Neither the journey, nor the gush of the winds,
nor the commotion all around, seems to reduce
her radiance that rivals the rays of the moon.
2.60.17 ஸத்ருஸம் ஸதபத்ரஸ்ய பூர்ணசந்த்ரோபம ப்ரபம் ।
வதநம் தத்வதாந்யாயா வைதேஹ்யா ந விகம்பதே ॥
sadṛṡaṃ ṡatapatrasya pūrṇacandrōpama prabham ।
vadanaṃ tadvadānyāyā vaidēhyā na vikampatē ॥
There is no sign of agitation on the face
of that generous-speaking princess of Vidēha,
which resembles a lotus and glows like the full moon.
2.60.18 அலக்தரஸரக்தாபாவலக்தரஸவர்ஜிதௌ ।
அத்யாபி சரணௌ தஸ்யா: பத்மகோஸஸமப்ரபௌ ॥
alaktarasaraktābhāvalaktarasavarjitau ।
adyāpi caraṇau tasyāḥ padmakōṡasamaprabhau ॥
Her feet, which glow with the shine of lac,
without even wearing it, continue to be
as bright as the lotus bud even now.
2.60.19 நூபுரோத்குஷ்டஹேலேவ கேலம் கச்சதி பாமிநீ ।
இதாநீமபி வைதேஹீ தத்ராகாந்நயஸ்த பூஷணா ॥
nūpurōdghuṣṭahēlēva khēlaṃ gacchati bhāminī ।
idānīmapi vaidēhī tadrāgānnayasta bhūṣaṇā ॥
That pretty woman walks playfully
in tune with the music of her anklets.
Even now, the princess of Vidēha
continues to love to wear her ornaments.
2.60.20 கஜம் வா வீக்ஷ்ய ஸிம்ஹம் வா வ்யாக்ரம் வா வநமாஸ்ரிதா ।
நாऽஹாரயதி ஸந்த்ராஸம் பாஹூ ராமஸ்ய ஸம்ஸ்ரிதா ॥
gajaṃ vā vīkṣya siṃhaṃ vā vyāghraṃ vā vanamāṡritā ।
nā'hārayati santrāsaṃ bāhū rāmasya saṃṡritā ॥
Neither elephant, nor lion, nor tiger
is cause for fear to her, living in the Vana,
with the protecting arm of Rāma about her.
2.60.21 ந ஸோச்யாஸ்தே ந சாத்மநஸ்ஸோச்யோ நாபி ஜநாதிப: ।
இதம் ஹி சரிதம் லோகே ப்ரதிஷ்டாஸ்யதி ஸாஸ்வதம் ॥
na ṡōcyāstē na cātmanaṡṡōcyō nāpi janādhipaḥ ।
idaṃ hi caritaṃ lōkē pratiṣṭhāsyati ṡāṡvatam ॥
There is no reason to be concerned about them.
Neither we, nor the king have reason to worry.
For this story shall remain etched
in the annuls of history forever.
.2.60.22 விதூய ஸோகம் பரிஹ்ருஷ்டமாநஸா
மஹர்ஷியாதே பதி ஸுவ்யவத்ஸ்திதா: ।
வநேரதா வந்யபலாஸநா: பிது:
ஸுபாம் ப்ரதிஜ்ஞாம் பரிபாலயந்தி தே ॥
vidhūya ṡōkaṃ parihṛṣṭamānasā
maharṣiyātē pathi suvyavatsthitāḥ ।
vanēratā vanyaphalāṡanāḥ pituḥ
ṡubhāṃ pratijñāṃ paripālayanti tē ॥
Shaking off grief and with cheerful hearts
they have set themselves firmly on the path
that Maharshis treaded.
Enjoying the Vana, and relishing its fruits,
they are fulfilling their father’s apposite pledge.
2.60.23 ததாபி ஸூதேந ஸுயுக்தவாதிநா
நிவார்யமாணா ஸுதஸோககர்ஸிதா ।
ந சைவ தேவீ விரராம கூஜிதாத்
ப்ரியேதி புத்ரேதி ச ராகவேதி ச ॥
tathāpi sūtēna suyuktavādinā
nivāryamāṇā sutaṡōkakarṡitā ।
na caiva dēvī virarāma kūjitāt
priyēti putrēti ca rāghavēti ca ॥
Though the charioteer thus tried
to help her with his appropriate words,
the lady could not cease sobbing:
“Alas, O my dear, O my son, O Rāghava!”
இத்யார்ஷே ஸ்ரீமத்ராமாயணே வால்மீகீயே ஆதிகாவ்யே
அயோத்யாகாண்டே ஷஷ்டிதமஸ்ஸர்க: ॥
ityārṣē ṡrīmadrāmāyaṇē vālmīkīyē ādikāvyē
ayōdhyākāṇḍē ṣaṣṭitamassargaḥ ॥
Thus concludes the sixtieth Sarga
in Ayōdhyā Kāṇḍa of the glorious Rāmāyaṇa,
the first ever poem of humankind,
composed by Vālmeeki.
You have completed reading 4638 Ṡlōkas out of ~24,000 Ṡlōkas of Vālmeeki Rāmāyaṇa.
Meaning, notes and commentary by: Krishna Sharma.
Ayodhya Kaanda - Sarga 60
In this Sarga, Kousalyā, unable to accept the reality that hit upon her, that Rāma would no more be with her, cries like a one possessed.
Sumantra tries his best to console her by saying that Rāma, Seetā and Lakshmaṇa are now accustomed to the life of Vana, enjoying its beauty. He takes pains to explain how Seetā, a delicate woman, is also enjoying the Vana, and is as normal as she had ever been, wearing all her ornaments, as usual.
But all of that is in vain and Kousalyā continues to cry for Rāma.
2.60.1 ததோ பூதோபஸ்ருஷ்டேவ வேபமாநா புந: புந: ।
தரண்யாம் கதஸத்த்வேவ கௌஸல்யா ஸூதமப்ரவீத் ॥
tatō bhūtōpasṛṣṭēva vēpamānā punaḥ punaḥ ।
dharaṇyāṃ gatasattvēva kausalyā sūtamabravīt ॥
A trembling Kousalyā, lying on the ground
with her vitals completed depleted,
looking as if she was completely possessed,
said to the charioteer:
2.60.2 நய மாம் யத்ர காகுத்ஸ்தஸ்ஸீதா யத்ர ச லக்ஷ்மண: ।
தாந்விநா க்ஷணமப்யத்ர ஜீவிதும் நோத்ஸஹேஹ்யஹம் ॥
naya māṃ yatra kākutsthassītā yatra ca lakṣmaṇaḥ ।
tānvinā kṣaṇamapyatra jīvituṃ nōtsahēhyaham ॥
Take me where the scion of Kākutstha lineage is,
and also Seetā and Lakshmaṇa are.
I cannot live here without them even for a second.
2.60.3 நிவர்தய ரதம் ஸீக்ரம் தண்டகாந்நய மாமபி ।
அத தாந்நாநுகச்சாமி கமிஷ்யாமி யமக்ஷயம் ॥
nivartaya rathaṃ ṡīghraṃ daṇḍakānnaya māmapi ।
atha tānnānugacchāmi gamiṣyāmi yamakṣayam ॥
Turn back the chariot quick,
and take me too, to the Daṇḍaka.
If I cannot follow them,
I shall go to the abode of Yama!
2.60.4 பாஷ்பவேகோபஹதயா ஸ வாசா ஸஜ்ஜமாநயா ।
இதமாஸ்வாஸயந்தேவீம் ஸூத: ப்ராஞ்ஜலிரப்ரவீத் ॥
bāṣpavēgōpahatayā sa vācā sajjamānayā ।
idamāṡvāsayandēvīṃ sūtaḥ prāñjalirabravīt ॥
Consoling her in a voice smothered by sobs,
the charioteer said to the lady with folded hands:
2.60.5 த்யஜ ஸோகம் ச மோஹம் ச ஸம்ப்ரமம் து:கஜம் ததா ।
வ்யவதூய ச ஸந்தாபம் வநே வத்ஸ்யதி ராகவ: ॥
tyaja ṡōkaṃ ca mōhaṃ ca sambhramaṃ duḥkhajaṃ tathā ।
vyavadhūya ca santāpaṃ vanē vatsyati rāghavaḥ ॥
Please give up the grief, bewilderment and
the indulgence born out of sorrow.
Rāghava is living in the forest,
brushing aside any sort of worry.
2.60.6 லக்ஷ்மணஸ்சாபி ராமஸ்ய பாதௌ பரிசரந்வநே ।
ஆராதயதி தர்மஜ்ஞ: பரலோகம் ஜிதேந்த்ரிய: ॥
lakṣmaṇaṡcāpi rāmasya pādau paricaranvanē ।
ārādhayati dharmajñaḥ paralōkaṃ jitēndriyaḥ ॥
Lakshmaṇa who knows Dharma, also,
with his senses fully tamed,
is working his way towards a good afterlife
by serving the feet of Rama.
2.60.7 விஜநேऽபி வநே ஸீதா வாஸம் ப்ராப்ய க்ருஹேஷ்விவ ।
விஸ்ரம்பம் லபதேऽபீதா ராமே ஸந்ந்யஸ்தமாநஸா ॥
vijanē'pi vanē sītā vāsaṃ prāpya gṛhēṣviva ।
visrambhaṃ labhatē'bhītā rāmē sannyastamānasā ॥
Seetā, setting her mind fully on Rāma,
is living in that desolate forest
fearlessly and with confidence
as if she is at home.
2.60.8 நாஸ்யா தைந்யம் க்ருதம் கிஞ்சித்ஸுஸூக்ஷ்மமபி லக்ஷ்யதே ।
உசிதேவ ப்ரவாஸாநாம் வைதேஹீ ப்ரதிபாதி மா ॥
nāsyā dainyaṃ kṛtaṃ kiñcitsusūkṣmamapi lakṣyatē ।
ucitēva pravāsānāṃ vaidēhī pratibhāti mā ॥
Even the least trace of dejection cannot be seen in her.
She seems to me to be made for staying away from home.
2.60.9 நகரோபவநம் கத்வா யதா ஸ்ம ரமதே புரா ।
ததைவ ரமதே ஸீதா நிர்ஜநேஷு வநேஷ்வபி ॥
nagarōpavanaṃ gatvā yathā sma ramatē purā ।
tathaiva ramatē sītā nirjanēṣu vanēṣvapi ॥
She finds as much pleasure in the Vana,
even though no humans are to be found around,
as she used to delight in the gardens of the city earlier.
2.60.10 பாலேவ ரமதே ஸீதாऽபாலசந்த்ரநிபாநநா ।
ராமா ராமே ஹ்யதீநாத்மா விஜநேऽபி வநே ஸதீ ॥
bālēva ramatē sītā'bālacandranibhānanā ।
rāmā rāmē hyadhīnātmā vijanē'pi vanē satī ॥
That beautiful Seetā,
her heart filled with the thoughts of Rāma,
her face glowing like a full moon,
enjoys like a child, even though
she is in the middle of a desolate forest.
2.60.11 தத்கதம் ஹ்ருதயம் ஹ்யஸ்யாஸ்தததீநம் ச ஜீவிதம் ।
அயோத்யாபி பவேऽத்தஸ்யா ராமஹீநா ததா வநம் ॥
tadgataṃ hṛdayaṃ hyasyāstadadhīnaṃ ca jīvitam ।
ayōdhyāpi bhavē'ttasyā rāmahīnā tadā vanam ॥
Her heart has gone out to him and
and her life depends on him.
Even Ayōdhyā, without Rāma,
would be like a Vana for her.
2.60.12 பரி ப்ருச்சதி வைதேஹீ க்ராமாம்ஸ்ச நகராணி ச ।
கதிம் த்ருஷ்ட்வா நதீநாம் ச பாதபாந்விவிதாநபி ॥
pari pṛcchati vaidēhī grāmāṃṡca nagarāṇi ca ।
gatiṃ dṛṣṭvā nadīnāṃ ca pādapānvividhānapi ॥
The princess of Vidēha, enquires
about the villages, cities,
about the running rivers
and about the variety of trees.
2.60.13 ராமம் ஹி லக்ஷ்மணம் வாபி ப்ருஷ்ட்வா ஜாநாதி ஜாநகீ ।
அயோத்யா க்ரோஸமாத்ரே து விஹாரமிவ ஸம்ஸ்ரிதா ॥
rāmaṃ hi lakṣmaṇaṃ vāpi pṛṣṭvā jānāti jānakī ।
ayōdhyā krōṡamātrē tu vihāramiva saṃṡritā ॥
The daughter of Janaka asks and learns
from Rāma or even Lakshmaṇa, as if she is
in a garden, only a Krōṡa away from Ayōdhyā.
2.60.14 இதமேவ ஸ்மராம்யஸ்யாஸ்ஸஹஸைவோபஜல்பிதம் ।
கைகேயீ ஸம்ஸ்ரிதம் வாக்யம் நேதாநீம் ப்ரதிபாதி மா ॥
idamēva smarāmyasyāssahasaivōpajalpitam ।
kaikēyī saṃṡritaṃ vākyaṃ nēdānīṃ pratibhāti mā ॥
All I can recall about her is only this.
She mentioned something about Kaikēyee in haste,
but I am not able to recollect it.
2.60.15 த்வம்ஸயித்வா து தத்வாக்யம் ப்ரமாதாத்பர்யுபத்ஸ்திதம் ।
ஹ்லாதநம் வசநம் ஸூதோ தேவ்யா மதுரமப்ரவீத் ॥
dhvaṃsayitvā tu tadvākyaṃ pramādātparyupatsthitam ।
hlādanaṃ vacanaṃ sūtō dēvyā madhuramabravīt ॥
Quickly dodging his slip of tongue,
the charioteer continued with words that
would be more appealing and pleasing to the queen.
2.60.16 அத்வநா வாதவேகேந ஸம்ப்ரமேணாऽऽதபேந ச ।
ந விகச்சதி வைதேஹ்யாஸ்சந்த்ராம்ஸு ஸத்ருஸீ ப்ரபா ॥
adhvanā vātavēgēna sambhramēṇā''tapēna ca ।
na vigacchati vaidēhyāṡcandrāṃṡu sadṛṡī prabhā ॥
Neither the journey, nor the gush of the winds,
nor the commotion all around, seems to reduce
her radiance that rivals the rays of the moon.
2.60.17 ஸத்ருஸம் ஸதபத்ரஸ்ய பூர்ணசந்த்ரோபம ப்ரபம் ।
வதநம் தத்வதாந்யாயா வைதேஹ்யா ந விகம்பதே ॥
sadṛṡaṃ ṡatapatrasya pūrṇacandrōpama prabham ।
vadanaṃ tadvadānyāyā vaidēhyā na vikampatē ॥
There is no sign of agitation on the face
of that generous-speaking princess of Vidēha,
which resembles a lotus and glows like the full moon.
2.60.18 அலக்தரஸரக்தாபாவலக்தரஸவர்ஜிதௌ ।
அத்யாபி சரணௌ தஸ்யா: பத்மகோஸஸமப்ரபௌ ॥
alaktarasaraktābhāvalaktarasavarjitau ।
adyāpi caraṇau tasyāḥ padmakōṡasamaprabhau ॥
Her feet, which glow with the shine of lac,
without even wearing it, continue to be
as bright as the lotus bud even now.
2.60.19 நூபுரோத்குஷ்டஹேலேவ கேலம் கச்சதி பாமிநீ ।
இதாநீமபி வைதேஹீ தத்ராகாந்நயஸ்த பூஷணா ॥
nūpurōdghuṣṭahēlēva khēlaṃ gacchati bhāminī ।
idānīmapi vaidēhī tadrāgānnayasta bhūṣaṇā ॥
That pretty woman walks playfully
in tune with the music of her anklets.
Even now, the princess of Vidēha
continues to love to wear her ornaments.
2.60.20 கஜம் வா வீக்ஷ்ய ஸிம்ஹம் வா வ்யாக்ரம் வா வநமாஸ்ரிதா ।
நாऽஹாரயதி ஸந்த்ராஸம் பாஹூ ராமஸ்ய ஸம்ஸ்ரிதா ॥
gajaṃ vā vīkṣya siṃhaṃ vā vyāghraṃ vā vanamāṡritā ।
nā'hārayati santrāsaṃ bāhū rāmasya saṃṡritā ॥
Neither elephant, nor lion, nor tiger
is cause for fear to her, living in the Vana,
with the protecting arm of Rāma about her.
2.60.21 ந ஸோச்யாஸ்தே ந சாத்மநஸ்ஸோச்யோ நாபி ஜநாதிப: ।
இதம் ஹி சரிதம் லோகே ப்ரதிஷ்டாஸ்யதி ஸாஸ்வதம் ॥
na ṡōcyāstē na cātmanaṡṡōcyō nāpi janādhipaḥ ।
idaṃ hi caritaṃ lōkē pratiṣṭhāsyati ṡāṡvatam ॥
There is no reason to be concerned about them.
Neither we, nor the king have reason to worry.
For this story shall remain etched
in the annuls of history forever.
.2.60.22 விதூய ஸோகம் பரிஹ்ருஷ்டமாநஸா
மஹர்ஷியாதே பதி ஸுவ்யவத்ஸ்திதா: ।
வநேரதா வந்யபலாஸநா: பிது:
ஸுபாம் ப்ரதிஜ்ஞாம் பரிபாலயந்தி தே ॥
vidhūya ṡōkaṃ parihṛṣṭamānasā
maharṣiyātē pathi suvyavatsthitāḥ ।
vanēratā vanyaphalāṡanāḥ pituḥ
ṡubhāṃ pratijñāṃ paripālayanti tē ॥
Shaking off grief and with cheerful hearts
they have set themselves firmly on the path
that Maharshis treaded.
Enjoying the Vana, and relishing its fruits,
they are fulfilling their father’s apposite pledge.
2.60.23 ததாபி ஸூதேந ஸுயுக்தவாதிநா
நிவார்யமாணா ஸுதஸோககர்ஸிதா ।
ந சைவ தேவீ விரராம கூஜிதாத்
ப்ரியேதி புத்ரேதி ச ராகவேதி ச ॥
tathāpi sūtēna suyuktavādinā
nivāryamāṇā sutaṡōkakarṡitā ।
na caiva dēvī virarāma kūjitāt
priyēti putrēti ca rāghavēti ca ॥
Though the charioteer thus tried
to help her with his appropriate words,
the lady could not cease sobbing:
“Alas, O my dear, O my son, O Rāghava!”
இத்யார்ஷே ஸ்ரீமத்ராமாயணே வால்மீகீயே ஆதிகாவ்யே
அயோத்யாகாண்டே ஷஷ்டிதமஸ்ஸர்க: ॥
ityārṣē ṡrīmadrāmāyaṇē vālmīkīyē ādikāvyē
ayōdhyākāṇḍē ṣaṣṭitamassargaḥ ॥
Thus concludes the sixtieth Sarga
in Ayōdhyā Kāṇḍa of the glorious Rāmāyaṇa,
the first ever poem of humankind,
composed by Vālmeeki.
You have completed reading 4638 Ṡlōkas out of ~24,000 Ṡlōkas of Vālmeeki Rāmāyaṇa.
Meaning, notes and commentary by: Krishna Sharma.